Is er iemand die genoeg informatie heeft verzameld voor een historisch juiste weergave van WO-II?
Kun je met alle informatie die beschikbaar is, een juiste conclusie formuleren? Is het mogelijk om herinneren zo vorm te geven, dat alle betrokken partijen zich voldoende vertegenwoordigd voelen? Het antwoord op deze vragen is (helaas) nee! Wij zijn teveel mens, met onze eigen gevoelens en historische voorgeschiedenis, om met elkaar hetzelfde te ervaren. Niet verwonderlijk is het dan ook dat er zo veel discussie is op alle plekken van herdenking over de inhoud en de vormgeving hiervan. Dat wij er verschillend over denken, kan en mag ook zo zijn. Het gaat pas mis als wij elkaars gevoelens en meningen niet respecteren. Als wij onze eigen belangen boven die van een ander plaatsen. En belangrijker nog, elkaar dwingen om mee te gaan in onze persoonlijke denkwijze.
Een oorlog kent geen winnaar of verliezer, er zijn enkel slachtoffers. Elk slachtoffer heeft het recht om op zijn eigen wijze WO-II te herdenken. Daders moeten een manier vinden om in het reine te komen met de keuzes die ze hebben gemaakt! Omstanders moeten vrede krijgen met de keuzes die zij niet gemaakt hebben! Slachtoffers en nabestaanden moeten een manier vinden om te rouwen en te verwerken! Elke groep heeft zijn eigen uitdagingen in het omgaan met de gevolgen van WO-II. Dit is persoonlijk en plaatsafhankelijk, verschillend van vorm en invulling. Heel spijtig is het om te constateren dat herinneren en herdenken, vaak in een politieke discussie vast komt te zitten. Verschil in ras en geloofsovertuiging wordt uitvergroot en aangescherpt. Stuitend is het misbruik door invloedrijke mensen die hun geld en macht gebruiken voor het naar voren schuiven van hun persoonlijke boodschap. Herinneren en herdenken wordt hierdoor op veel plekken tot ordinaire propaganda gedegradeerd. Het bovenstaande is geen wetenschappelijke conclusie maar een persoonlijke visie van mijzelf. Voel je vooral vrij om het hier compleet mee oneens te zijn.
Ik ben aan de rondreis door Duitsland begonnen met het idee dat er meer tastbare overblijfselen aanwezig zouden zijn op de historische plekken die wij bezoeken. Achteraf heel naïef als je bedenkt dat Duitsland niet trots is op de periode van WO-II. Wat ik mij vooraf ook niet heb gerealiseerd is dat er een verschil is in herdenken en herinneren in het voormalig DDR en het westen van Duitsland. Wat ik in Nederland miste bij het bezoeken van de kampen was de sfeer en het gevoel op historische grond te lopen. Ik heb dat wel ervaren door de verhalen van de verschillende gidsen die de plek voor mij wat meer deden beleven. Mijn hoop was dat ik daar in Duitsland geen gids met verhalen voor nodig zou hebben. Helaas bleek ook daar de gids op locatie van grote meerwaarde te zijn. Dit ondanks de vaak eenzijdige of feitelijk onjuiste weergave die de gids ons wilde toevertrouwen.
Ik heb de rondreis als heel waardevol ervaren. Dit omdat het met eigen ogen zien en ervaren hoe groot, onwerkelijk of absurd bepaalde plekken en gebeurtenissen zijn bijdraagt aan het compleet maken van je eigen voorstelling van WO-II. Elk deel van de reis is een kleine aanvulling geweest op het vormen van mijn persoonlijke kijk op de gehele periode van WO-II. Door de verschillende gidsen met hun eigen unieke insteek leer je goed te luisteren en je in te leven in de gebeurtenissen. Je wordt je meer bewust van de achterliggende reden waarom het verhaal vertelt wordt zoals het wordt verteld.
Ik heb de rondreis als verrijkend ervaren voor mijzelf als persoon. De hoeveelheid informatie per dag was veel. In de avonden heb ik vaak met een overdaad aan indrukken lopen worstelen. Na de reis heb ik ook nog een hele tijd nodig gehad om alles ook weer los te kunnen laten. Mijn kennis van WO-II is door deze Minor veel groter geworden. Meer feiten en een veel beter beeld van het verloop van de oorlog is het resultaat. Ook de samenhang van gebeurtenissen onderling is voor mij veel helderder geworden. Hierdoor zijn de besluiten en handelingen van alle betrokken partijen ook veel beter te verklaren. De grootste leeropbrengst zit in mij persoonlijk. Ik zal zeker minder snel oordelen en veroordelen. Beter luisteren en inleven in een ander, zonder eigen overtuiging (vooroordeel). Er zitten altijd meer kanten aan een verhaal. Ook heb ik door alle overwegingen en nieuw inzichten mijn eigen levenshouding, waarde en normen veel beter in beeld. Tevens ben ik mij heel bewust van de invloed die mensen op elkaar kunnen uitoefenen en welk mechanisme daarbij in werking treden.
De bovenstaande leeropbrengsten ga ik zeker gebruiken in mij rol als leerkracht in het algemeen. Wat betreft de kennis van WO-II, die wil ik gaan gebruiken voor aanvulling op de methodelessen en/of als thema voor mijn afstudeer onderzoek. Bij veel locaties heb ik het gevoel dat ik nog niet alles of genoeg heb gezien. Voor de meeste locaties geldt dan ook dat ik er zeker nog een keer naar toe zou willen in de toekomst.
Het advies om eigen (voor)oordelen en overtuigingen te parkeren en open te staan voor de verschillende kanten waarop je een locatie of gebeurtenis kunt bekijken is een waardevolle tip die ik aan bezoekers van welke locatie dan ook wil meegeven. Het zorgt voor begrip en geeft een veel beter zicht op feiten en fabeltjes. Het verhaal is niet zwart/wit maar heeft oneindig veel schakeringen van grijs daar tussenin.
L H