‘In Oorlog en Liefde’

Op dinsdag 30 oktober speelde Timo Waarsenburg voor de deelnemers van de minor de voorstelling ‘In Oorlog en Liefde’. 

De voorstelling vertelt het verhaal van Hans Beckman, geboren in 1919. Hij volgt een opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie. Als Nederland bezet wordt, moet hij daar niet zoveel van weten. Zijn vader is één van de oprichters van de Oranjewacht, een verzetsgroep. Samen met zijn vader is Hans betrokken bij verschillende illegale activiteiten.
 

Als zijn vader in het Oranjehotel in Scheveningen terecht komt, besluit Hans in het najaar van 1942, als hij 21 is, naar Zwitserland te vluchten om vanaf daar Engeland te bereiken. Dit doet hij samen met zijn broertje Rob van 18. In de eerste instantie loopt de reis voorspoedig, tot ze bij een grenscontrole beschuldigt worden van geldsmokkel en in de gevangenis terecht komen.
Na een paar maanden in de gevangenis, worden de broertjes Beckman op transport gezet. Ze komen in Auschwitz terecht. De omstandigheden zijn verschrikkelijk. Toch lijkt er voor Hans een lichtpuntje te verschijnen: tijdens zijn kampbaantje ontmoet hij in 1944 de Joegoslavische Noëmi Trpin. Hij wordt verliefd. “Na de oorlog trouw ik met je”, zegt hij haar, en ze moet lachen. Desondanks geeft ze hem haar thuisadres, wat hij in zijn hoofd prent.
 

Ondertussen komen de geallieerden steeds dichterbij en worden de gevangenen dieper Duitsland ingestuurd. Het lukt Hans en Rob om op een gegeven moment uit de trein te ontsnappen en ze komen in een Tsjechisch ziekenhuis terecht. Vanuit daar kunnen ze uiteindelijk naar huis. Onderweg komen ze erachter dat hun vader in een concentratiekamp is doodgeslagen door een bewaker, maar dat hij door de andere kamp gevangen erg bewonderd werd. Thuis blijkt dat ook de jongste broer Jan mee heeft gedaan aan het verzet, en dat ook moeder Beckman zich heeft ingezet en Joodse onderduikers in huis heeft gehad. Noëmi blijkt de oorlog te hebben overleefd. Zij en Hans schrijven elkaar, besluiten te trouwen en Noëmi komt naar Nederland. Ze krijgen twee kinderen, twee kleinkinderen en één achterkleinkind. Ze blijven bijna 65 jaar getrouwd, tot de dood van Hans Beckman in 2011.

Ilona Naaijkens, die de minor volgt, vond de voorstelling heel interessant. “Het was eerst even inkomen. De man begon namelijk meteen in zijn karakter en dit had ik eerst niet door. Toen hij verder ging vertellen ging het heel erg snel. We werden overstroomd met ervaringen en gebeurtenissen. De man vertelde wel goed! Hij verplaatste zich goed in het karakter en liet mij echt de emoties voelen. Ik vond het heel mooi dat in zo’n heftige situatie toch twee mensen de liefde hebben gevonden.”
 

Timo Waarsenburg vond het erg leuk om voor ons te spelen. “een duidelijk zeer geïnteresseerd publiek dat de hele vertelling aandachtig luisterde en achteraf ook volop vragen stelde.” Hij vindt het belangrijk dat het verhaal van Hans Beckman verteld wordt. “Het is een verhaal met een belangrijke boodschap. De geschiedenis is een aaneenschakeling van oorlogen. Toch neemt de tweede wereldoorlog in dat palet een aparte plaats in. Door de holocaust, de georganiseerde en systematische uitroeiing van een complete bevolkingsgroep, niet om wat ze deden maar om wie ze waren. Dat mensen als wij eigenlijk zomaar, in een paar jaar tijd,  kunnen verworden tot vervolgers of vervolgden. Dat mag nooit meer gebeuren. En om die reden mag wat toen is gebeurd nooit vergeten worden. Tezelfdertijd is het belangrijk om te laten zien dat er altijd toekomst is. Dat op elke bodem, hoe dor of verschroeid ook, liefde wortel kan schieten.”

Yuki Hochgemuth

Lieux de Mémoire Nederland, september - oktober 2018

Grebbeberg

Ik ben geboren in de Noordoostpolder, waar alles door de mensenhand gemaakt is, een berg die wij daar hebben is de vuilnisbelt en niks te vergelijken met de Grebbeberg. Dus toen ik aan kwam rijden was ik al onder de indruk van de bergen. De Grebbeberg is een berg die niet alleen hoog maar ook groot is en waar de strijd om Nederland gestreden is. Wij waren vandaag met alle groepen aanwezig voor een rondleiding, iedereen verzamelde op de parkeerplaats en na verloop van tijd kwamen er drie mannen aan en werden wij in onze eigen groep die wij toegedeeld hadden gekregen van Wim rondgeleid. Onze rondleiding begon op de begraafplaats, daar kregen wij verschillende
verhalen te horen van de soldaten die daar lagen begraven. Jammer genoeg was de gids niet altijd goed verstaanbaar, dit kwam door hoe hij ging staan maar ook door het verkeer dat langsreed.

Wij staken de weg over en stonden nog even stil bij het monument dat geplaats is daarna liepen wij het bos in. Een prachtig bos, met nu hoge bomen maar toen natuurlijk veel minder en lagere bomen. Bovenop de berg stonden wij op een uitkijkpost en konden vanaf dit punt goed de waterlinies zien. Ook een ruïne van een kazenmat stond daar, de fundering was nog te zien maar voor de rest niets meer. Ook was het al snel duidelijk dat deze kazemat ook totaal onlogisch geplaatst stond voor het gevecht. Verder wandelend en nog een paar kazenmatten verder kwamen wij op een stuk waar nog een kazenmat in goede staat stond en was er een gedeelte van de loopgraven weer gerenoveerd waren. Je mocht de loopgraven betreden en ik heb dit ook gedaan, om het gevoel te krijgen hoe het was, ik kon niet rechtop lopen want dan weet ik zeker dat mijn hoofd eraf geschoten was in de oorlog. Dit was voor de mannen uit die tijd ook het geval, ook waren niet alle mannen in die tijd 1.80 meter zoals ik. Ook kreeg ik te horen dat de mannen de loopgraven niet konden verlaten en dat zij hun behoeften hier ook deden. De mannen stonden soms uren of dagenlang te wachten tot de vijand eraan kwam. Een gedachte die je bijna niet kan voorstellen, hoeveel spanning zal er door je heen gaan maar ook hoe moe zal je zijn? Het wachten en het niet weten wanneer de vijand komt is slopend en daarbij het weinige eten en slaap wat je had.Voor mijn eigen beeld hoe “De slag om de Grebbeberg” is gegaan is nu veel duidelijker geworden, ik weet nu vanaf welke kant de Duitsers kwamen en dat vanaf de andere kant van de berg dit niet mogelijk was omdat dit te stijl naar boven liep. Ook weet ik dat sommige kazenmatten erg onlogisch geplaatst zijn omdat die gemakkelijk te overvallen waren door de Duitsers maar ook omdat vanaf die kant geen Duitsers kwamen (de berg te stijl). Het heeft mij bewust gemaakt dat wij nu echt in een tijd leven waarin alles om communicatie draait en dit ook op allerlei manieren gedaan kan worden. In de meidagen van 1940 waren de telefoonkabels boven de grond en vanaf dag 1 al kapot waardoor er geen communicatie meer mogelijk was met de andere troepen, ook ging je niet snel heen en weer rennen want daar was het veel te gevaarlijk voor. Mensen deden dingen op hun gevoel en dat soms met een tragisch afloop zoals sergeant Meijer.

Marloes de Boer 
                                                                                                                             
Ysselsteyn (1)    

Toen ik hoorde dat wij naar een Duitse begraafplaats gingen, had ik totaal geen idee wat ik konverwachten of wat ik daar moest doen. Want tja wees eerlijk allemaal kruizen netjes in rijen, daar is toch niet veel te doen. Onderweg er naartoe dacht ik er nog steeds zo over. Eenmaal aangekomen stonden wij te wachten op de parkeerplaats en liepen wij richting de begraafplaats, mooi verscholen tussen bomen en bosjes zag je nog niets. De gids kwam bij de groep en begon te vertellen, met erg veel passie en op een manier dat het erg boeiend was. Toen gingen wij lopen en zag ik de kruizen, en wow wat waren het er veel, allemaal zo netjes op rijen en door de omgeving (hobbelig) leek het wel een soort van zee die bewoog. Overal waar je keek stonden kruizen. Het verhaal van de gids begon eerst erg zakelijk, en hij vertelde hoe het ontstaan is waarom de graven allemaal zo netjes op rij lagen en wij liepen richting de graven van de Eerste Wereldoorlog toe. Nog steeds dacht ik, hoe komen wij hier anderhalf uur - tot twee uur door. Totdat wij richting de graven gingen lopen en stil gingen staan bij een kruis en de gids een verhaal over de persoon ging vertellen die daar lag begraven. Dit deed hij bij meerdere graven en toen was ik verkocht. De persoonlijke verhalen over de personen liet de mensen bijna weer herleven ze stonden bijna naast de gids zo levendig vertelde hij de verhalen. Mensen die uit dienstplicht of vrijwillig gingen werken in de oorlog en hoopte op een beter leven voor hun vaderland. Het is prachtig hoe deze mannen en vrouwen weer een gezicht krijgen door de gids, de verhalen die nu verteld kunnen worden zijn ontstaan uit dagboeken uit die tijd, want zij hadden nog geen facebook, uit brieven die naar huis werden geschreven door de soldaten of mensen die andere baantjes hadden in de oorlog en natuurlijk ook van de verhalen van familie. Natuurlijk liggen er ook SS'ers begraven maar ook gewone burgers die slachtoffer waren geworden van de oorlog. Bij de SS'ers hebben wij niet lang stil gestaan, het zijn natuurlijk wel mensen die daar liggen begraven die ook familie achter hebben gelaten, maar de daden die zij verricht hebben hoeven niet teveel aandacht te krijgen. Na de excursie op de begraafplaats reed ik in de auto richting Museum Overloon en dacht ik na over de verhalen die ik gehoord had en hoe prachtig ik dit gevonden heb. Juist om die persoonlijke verhalen te horen over de mensen die daar begraven liggen en ik zal ook zeker mensen aanraden om dit begraafplaats te bezoeken die geïnteresseerd zijn in de oorlog, vooral met een gids erbij. Want merendeel van de mensen die daar begraven zijn, zijn jongens, meisjes, mannen, vrouwen en kinderen die slachtoffer zijn geworden van de oorlog en de meeste hadden geen keus dan in dienst te treden en mee te vechten of werken in de oorlog. Allemaal mensen die familieleden in verdriet achtergelaten hebben omdat zij gestorven zijn voor Hitler zijn ideaalbeeld.

Ik wil niet te lang stil zijn bij de SS-soldaten, omdat ik vind dat zij het niet verdienen om herdacht te worden, zij hebben ervoor gekozen om de daden te doen die zij gedaan hebben. Want ik vind dat er altijd een keuze is, ook in oorlogstijd.

Marloes de Boer

Ysselsteyn (2)

Vlakbij de Duitse grens, in Ysselsteyn, Limburg, ligt de enige Duitse begraafplaats van Nederland: Duitse Oorlogsbegraafplaats Ysselsteyn. Er liggen hier bijna 32.000 soldaten uit de Tweede Wereldoorlog begraven, waarvan zo'n 5000 ongeïdentificeerd. Op hun grafstenen staat 'Ein Deutscher Soldat'. Ook liggen er 85 soldaten uit de Eerste Wereldoorlog. De begraafplaats is 28 jaar beheerd door Kapitein Timmermans. In de Tweede Wereldoorlog vocht hij tegen Duitse soldaten. Hij sloot zich aan bij een Nederlandse verzetsgroep in 1940. In 1945 stapte hij tijdens het zoeken van mijnen op een houtmijn. Hij zou herstellen in een Canadees lazaret, waar gewonden van allerlei verschillende nationaliteiten lagen, ook Duitsers. Naast Kapitein Timmermans lag een jonge Duitse militair, die ook nadat hij zelf hersteld was voor de kapitein bleef zorgen. Zo raakten ze (uiteraard) met elkaar in gesprek. De twee beseften zich dat de vooroordelen die ze over elkaar hadden, eigenlijk onjuist waren. Dit zorgde ervoor dat Kapitein Timmermans een belangrijk besef kreeg: Veel jonge Duitse militairen zijn niet vrijwillig het leger ingegaan, maar hadden simpelweg geen keus.
Dit heeft veel invloed gehad op het feit dat hij met hart en ziel voor de begraafplaats zorgde. Hij maakte het zijn levenswerk om de graven te verzorgen, aan te leggen, lichamen te identificeren en nabestaanden te informeren. In 1995, toen hij overleed, is zijn laatste wens ter vervulling gegaan: zijn as is uitgestrooid op de begraafplaats. Ook is er een gedenksteen geplaatst op de begraafplaats.
Aan het begin van de begraafplaats staat een Japanse notenboom, een boom die vaker te vinden is op oorlogsbegraafplaatsen. Na de atoomaanvallen op Nagasaki en Hiroshima was dit de eerste boom die weer begon te bloeien. Daarmee is het een teken van hoop geworden.
De foto vind ik bij de te bezoeken locatie passen omdat de soldaten uit de Verenigde Staten een flauwe woordgrap op de graven hebben gezet. Uiteraard was de nuance voor hen toen al helemaal ver te zoeken, maar ook tegenwoordig vinden veel mensen dit nog erg grappig, terwijl het andersom als respectloos benoemd zou worden, dat wil zeggen als Duitse soldaten twee geallieerde soldaten zouden hebben begraven met een schuine grap op de grafsteen. Er wordt dus niet bij stilgestaan dat de kans dat dit twee Duitse soldaten die verplicht waren te vechten zijn, vrij groot is.
Mijn eerste indruk bij deze begraafplaats is vooral de omvang. Overal waar je kijkt zie je graven, en het einde van de rijen en rijen is vanaf het begin van de begraafplaats niet te zien. Het is een beetje een grauwe, regenachtige dag, wat de plek een nog meer sombere sfeer geeft dan er al hangt. De grafstenen zijn grijzig in plaats van wit, wat meewerkt aan de licht deprimerende sfeer.
Het is een goede plek om naartoe te gaan omdat het een compleet andere kant van de oorlog belicht dan we in Nederland gewend zijn. De begraafplaats is enorm in omvang en daardoor besef je je wel dat er ook Duitse slachtoffers waren. Een deel van de graven hoort bij jongens die in dienst moesten en hun beleven maar moesten opvolgen, er liggen niet per sé allemaal nazi's. Toch kan het feit dat er vooral Duitsers en 'foute' Nederlanders liggen gevoelig zijn. Mensen van Joodse afkomst of waarvan hun familie in het verzet hebben gezeten, zouden in theorie de moordenaars van hun familie tegen kunnen komen op de begraafplaats. De vraag die je denk ik aan jezelf moet stellen bij het overwegen van een bezoek, is hoeveel aandacht je wilt geven aan de Duitse slachtoffers. Ik denk dat dit voor iedereen anders is. Veel voorkennis is denk ik niet nodig om deze plek te bezoeken, behalve één punt natuurlijk: dat er geen Nederlandse 'helden' liggen. Als je hier naartoe gaat met het idee graven te zien van mensen die hun leven hebben gegeven voor Nederland is dat natuurlijk niet zo prettig en handig. Er zijn een aantal Duitsers van wie de familie nog naar de begraafplaats komt om echt hun familieleden te herdenken. Ik denk dat het voor Nederlanders meer een plaats van bewustwording en educatie is dan een plek van herdenking. Een gids voegt wel heel wat toe. Ik vond dat een gids veel nuance toevoegde. Hij vertelde bijvoorbeeld over hele verschrikkelijke soldaten, maar ook over soldaten die in principe slachtoffer waren van bevelen die ze moesten opvolgen.
De gids zei dat het ongeveer 20 minuten loopt om van de eerste rij grafstenen naar de laatste rij te lopen, en ik denk dat dat ook minstens is hoelang je daar moet zijn. Alleen dan wordt je je echt bewust van hoe ongelooflijk veel mensen daar liggen. Ik denk dat als je zonder gids gaat er wel dingen zijn die vragen oproepen. Bijvoorbeeld de grafstenen van de jonge kinderen, dan ga je je wel afvragen welk verhaal daarbij hoort want er staat geen bordje bij met een kort verhaal ofzo.
Het bezoek maakte me duidelijk dat er echt heel erg veel Duitsers zijn gestorven op Nederlandse grond. Het heeft me eigenlijk niet echt nieuwe inzichten gegeven of zo, omdat ik - van Duitse afkomst zijnde - me wel al heel erg bewust was van het feit dat er heel veel verschillende soorten soldaten waren in het Duitse leger (moreel gezien).Ik vind dit een hele goede foto omdat je de omvang ziet. Het einde van de rijen is amper te zien op de foto, en in het echt is het nog groter. Het is belangrijk en goed om te beseffen dat er bij elk van deze personen een heel gezin hoorde, een hele vriendengroep, een hele schoolklas. Elke steen staat voor veel meer dan alleen de naam op de steen. Daar sluit de volgende foto ook bij aan. Dat kunstwerk/klokkenspel is daar gekomen door de moeder van een van de soldaten die tot haar dood bijna elk jaar op de begraafplaats kwam. Zij vond het altijd zo stil en daarom zijn die klokken daar gekomen. Dat benadrukt dat een groot deel van die soldaten ook gewoon zonen, broers, soms vaders waren, die niet altijd de keus hadden om in dienst te gaan. Hoewel het voor een groot deel een plek van nuance is, liggen er natuurlijk ook veel soldaten die met volle overtuiging bij het Duitse leger gegaan zijn en die geen problemen hadden met de verschrikkelijke dingen die ze deden, en er soms zelfs plezier in hadden. Maar als je deze plek wil bezoeken, zou ik zelf de focus leggen op de soldaten die 'slachtoffer' waren van de tijd en situatie waarin ze leefden. Er zijn genoeg  plaatsen waar de focus kan liggen op de gruwelen die sommige Duitsers begaan hebben, maar begraafplaats Ysselsteyn vind ik er daar niet een van.

Yuki Hochgemuth

Overloon
Bezoek aan het museum Overloon, ik had hier erg veel zin in,vooral omdat ik niet kon voorstellen wat ik kon verwachten op een begraafplaats. Sowieso houd ik er van museums en leek dit mij erg leuk. Eenmaal aangekomen en lopend over het mooie bospad richting het museum kreeg ik er steeds meer zin in. Wij wachtte op de gids in de hal, die te laat kwam, kan gebeuren maar niet echt een goede eerste indruk. Daarna gingen wij een zaaltje in waar wij een introductie kregen van de gids. Die overigens wel veel over haar eigen leven en haar eigen familie praatte maar misschien veranderde dat nog. Wij begonnen de rondleiding, bekeken een filmpje die afgespeeld werd op een grote muur. Daarna moesten wij gelijk doorlopen en kregen niet de kans om wat te bekijken en dit was de gehele rondleiding zo. Wat ik erg jammer vind, er werd ook weinig over voorwerpen gepraat die tentoongesteld lagen, maar mevrouw praatte weer veel over haarzelf en hoe zij altijd rondleidingen deed voor jongere scholieren. Erg leuk om te weten maar ik was hier voor mijn eigen rondleiding. Ook de afsluiting was erg vreemd, wij liepen de hal in met alle voertuigen en kregen toen te horen dat zij dit maar een hal vol oud-ijzer vond en dat wij hier zelf maar doorheen moesten lopen. Einde, ik vond dit erg tegenvallen, we vlogen door het museum heen en eigenlijk heb ik niks onthouden van wat die vrouw vertelde. Een beetje eigen verhaal is altijd fijn om te horen, maar niet hoe geweldig jij jezelf vindt en hoe jij dingen doet bij andere groepen. Helaas, deze vrouw sloeg de plank finaal mis met haar rondleiding.

Marloes de Boer

Amersfoort

Toen ik aan kwam rijden zag ik eigenlijk het herinneringscentrum over het hoofd omdat het ten eerste: opgaat in de natuur en ten tweede: ik het niet had verwacht als herinneringscentrum. Een modern gebouw, niet heel groot maar een prachtige architectuur. De wachttoren naast de ingang viel mij meteen op, en het eerste wat ik dacht "ik dacht dat die torens veel hoger waren". Maar ik denk dat het beeld vertekend is in mijn hoofd door films. Toen ik naar binnen ging ben ik meteen de vitrines gaan bekijken. Het is een open ruimte, met hier en daar wat vitrines aan de zijkanten waar voorwerpen liggen die nog overgebleven zijn van het kamp. In het midden van de ruimte staat een grote maquette en in de punt van het gebouw staat een tv met daarvoor een paar rijen stoelen. We konden koffie pakken en werden toen welkom geheten door de gids, die ons een stukje film liet zien. Na de film leidde hij ons naar de maquette en vertelde ons verhalen over Kamp Amersfoort. Helaas is er weinig over van het Kamp en helaas zijn zij op dit moment opgravingen aan het doen waardoor het gevoel net een beetje anders binnenkomt bij mij. De gids vertelde ons buiten verschillende dingen en liet ons daarna binnen gaan in het kantoor van Berg, dit vond ik wel een indrukwekkende ruimte, de teksten op de muren waarin oud-gevangenen dingen hadden opgeschreven over hun ervaring in het kamp en dan vooral met commandant Berg. Ook kon je hier de muurschildering zien die een gevangenen voor hem gemaakt heeft. Hoe vertekend dat beeld gemaakt is, niets van terug te zien dat de gevangenen vermagerd waren en aan honger leidde. Of urenlang op appel moesten staan in de zogeheten 'rozentuin'. Er werd niet afgebeeld dat de gevangenen mishandeld werden of gestraft werden. Het bureau van Berg staat ook in die ruimte met een typmachine erop waarop niet de valuta onder de 5 staat, maar het SS-teken.Wij liepen richting het bos, en eigenlijk had ik geen idee waar wij naar toe liepen, tot wij opeens aan het begin van de schietbaan stonden. Wow wat een indruk maakte dat, een lange baan die driehonderd meter lang is en dat door de gevangenen uitgegraven is. Toen gingen wij er doorheen lopen, oef wat zijn de 'muren' hoog en als je dan ongeveer halverwege achteromkijkt heb je niet het gevoel dat je al zo'n stuk gelopen hebt. Ik probeer mij in te beelden hoe de uitgehongerde en vermoeide gevangen staan te zwoegen om deze schietbaan voor elkaar te krijgen. Ik beeld mij in als ik zelf al een stuk moet scheppen hoe zwaar ik dat vind en ik heb dan gewoon eten en slaap gehad. Aan het einde gekomen sta je voor een groot beeld dat een gevangene voorstelt, die gefuseerd gaat worden, maar wat een prachtig beeld. Je voelt de wanhoop maar ook bijna de blijdschap dat hij gefuseerd wordt, want dan is er geen strijd meer. Zijn ene hand gebald uit woede en de andere hand verkrampt naast hem uit angst, wat gaat er gebeuren maar misschien ook wel waar kom ik terecht? Of zal ik na mijn dood nog herinnerd worden. Het is jammer dat er zoveel gesloopt is van het Kamp, hierdoor mistte ik bepaalde emoties, de verhalen die je hoorde zijn wel verschrikkelijk en geven je wel een beeld met hoe wreed het hier is geweest.  Ik vond dat wij een erg fijne gids hadden, die duidelijk en logische wijs verhalen vertelde over Kamp Amersfoort. Ook kon hij veel vragen beantwoorden. Het is jammer dat er zo weinig bekendheid is over Kamp Amersfoort, want er zijn hier verschrikkelijke dingen gebeurd. Dit kamp moet zeker nier vergeten worden wanneer er gepraat wordt over de Tweede Wereldoorlog en de bezetting in Nederland. Vaak wanneer er gepraat wordt over de Tweede Wereldoorlog wordt er in een zucht ook Jodenvervolging en Hitler genoemd, maar vaak worden de andere gevangenen/ slachtoffers vergeten. Maar ook zij hebben offers gemaakt, ook zij hebben opgesloten gezeten in de concentratiekampen en ook zij waren hun leven niet zeker. Zo ook in Kamp Amersfoort er zaten hier veel meer niet Joodse-gevangenen dan in andere kampen maar de mensen die er zaten waren ook gevangen. Het was een berucht kamp, in Nederland maar ook buiten Nederland, een hongerkamp, andere kampen wilden geen gevangenen hebben vanuit Amersfoort want zij waren te zwak. Dingen die je niet leert op school, maar dit moet zeker doorverteld worden en zeker meer aandacht krijgen, want voordat ik hier geweest was wist ik ook niet dat dit kamp bestaan had.

Marloes de Boer

Verzetsmuseum Amsterdam

De eerste dag van de excursies dat er regen is, wat eigenlijk niet gek is want het is herfst, maar we hebben het elke keer zo getroffen. Ach het maakt voor vandaag ook niet veel uit want de excursies zijn binnen. Wij beginnen in het Verzetsmuseum daarna naar Hollands Schouwburg gevolgd door de crèche. Ook was het de eerste excursie waarbij ik niet met de auto maar met het openbaar vervoer naartoe ging. Na mijn verdwaaldheid kom ik toch aan bij het museum, er waren wat omleidingen en mijn navigatie op mijn telefoon gaf elke keer een andere route aan. Wij werden welkom geheten als groep en kregen een intro over de Tweede Wereldoorlog in Nederland en de bezettingstijd. Daarna werd de groep in tweeën gesplitst en kregen wij apart van elkaar een rondleiding. Hiervoor was gekozen omdat de gangen smal zijn in het museum. Het is een mooi museum dat logisch ingedeeld is, van het begin tot het einde van de oorlogstijd in Nederland. De gids vertelde erg duidelijk en begrijpelijk voor iedereen, ook betrok hij iedereen in zijn verhaal en vroeg soms dingen tussendoor zodat hij wist dat iedereen erbij betrokken was. Hij vertelde levendig, in chronische volgorde, eigenlijk merkte je in alles dat hij leraar was geweest van beroep.Wat ik wel jammer vond aan het museum is dat er soms dingen achter kleine raampjes stonden, hierdoor mis je soms dingen. Vooral met een groepsrondleiding, als er dan iets werd verteld wat net op een plek stond waar jij niet dichtbij staat loop je er niet snel naartoe. Qua rondleiding over de bezettingstijd in Nederland hoorde ik niet echt nieuwe dingen. Ook het thema verzet, waar ik eerst bang voor was omdat het Verzetsmuseum heet, kwam niet veel voor. Ik heb wel mooie verhalen gehoord over voorwerpen die aanwezig waren in het museum.
Marloes de Boer

Hollandse Schouwburg en crèche                                                                                                      

Een aantal jaren geleden heb ik de film Süskind gezien, maar was het eigenlijk alweer een beetje vergeten, wanneer ik hier maandag was en wat verhalen hoorde over de crèche kwam er vaag iets bij mij naar boven dat ik zoiets al eens in een film gezien had of misschien ergens gelezen. Later hoorde ik van de gids dat dhr. Süskind hoofd was van de Joodse Raad in de schouwburg. Aaaah Süskind, juist dat was de naam van de film, dus ik had het toch ergens gezien. Ik vond het mooi om de verhalen te horen over de geredde kinderen en hoe dat dan is gegaan. Maar het is ook zo verdrietig om te horen hoe de mensen in de schouwburg vol spanning hebben zitten wachten totdat zij gedeporteerd zouden worden. Te wachten tot hun naam opgeroepen werden en dat zij daarna naar een werkkamp zouden gaan, want dat werd ze verteld. Maar waar of wat voor werk gingen zij doen? Niemand kon deze vraag goed beantwoorden. Ik denk dat mensen het misschien ook wel door hebben gehad dat het niet veel goeds kon wezen, want anders laat jij niet je kinderen onderduiken, want welke vader of moeder wilt nou zijn of haar kind niet dichtbij zich houden in deze moeilijke tijd. Hoe eerst een feestelijke locatie zoals een schouwburg kon veranderen in zoiets verdrietigs. Een plek waar voor de bezetting toneeluitvoeringen, opera, cabaret en zelfs waar Anne Frank haar rapport heeft opgehaald.De gids vroeg ons buiten wat wij zagen, wij zagen muren, plekken om te zitten een monument aan het einde. Maar de muren gaven de contouren van de schouwburg hoe het er vroeger uitgezien heeft, aan het einde de hogere muren gaven het toneel aan en de bankjes gaven de plekken aan waar de bezoekers konden gaan zitten in de zaal. Helemaal achteraan is een stukje tuin, net zoals dat het vroeger was. Hier mochten de Joden ook even naar buiten en er heeft in die tijd niemand geprobeerd om te vluchten. Dit was uit angst, want wanneer er iemand zal vluchten zouden ze je familie straffen. Ook wisten zij niet, zoals wij nu weten, dat zij naar verschrikkelijke plekken gebracht zouden worden. De mensen dachten echt dat zij moesten gaan werken in kampen want zij hadden een lijst gekregen met spullen die zij mee moesten nemen. En ja wij weten nu dat de Nazi’s die spullen meteen afgepakt zouden worden, alles om de schijn hoog te houden. Alles werd ook geregistreerd dus je kon ook niet zomaar weg want jouw naam stond al opgeschreven. Ook de huizen eromheen konden de Joodse mensen zien, tenminste in de huizen waar nog mensen woonde want dit stond in een Joodse wijk dus veel huizen stonden leeg. Ik vond het ‘fijn’ om hier te zijn en om met eigen ogen te zien waar het plaatsgevonden heeft. Ik had van tevoren wel gelezen over de schouwburg en over de crèche, maar wanneer je er dan bent is het zo anders. Ook de tram die daar nog steeds rijdt is bijzonder, omdat die tram voor veel kindjes veel heeft betekend. Kinderen die de oorlog hebben overleefd, maar veel hebben daarna moeten leven zonder hun biologisch vader of moeder.

Marloes de Boer

Westerbork

Ik was nog nooit in Kamp Westerbork geweest, ik wist ook totaal niet wat ik mij hier kon gaan voorstellen. Ik was al wel twee keer Kamp Theresienstadt geweest en daar is het voormalige kamp nog heel goed terug te zien. Je kan daar goed zien hoe het is geweest in die tijd en er is weinig afgebroken na de oorlog. Zal Kamp Westerbork net zo zijn? Ik had werkelijk geen idee. Nadat ik mijn samenvatting had gemaakt kwam ik er al achter dat er nog weinig was op de plaats waar het kamp zich had bevonden. Ik vond dit persoonlijk wel jammer, want als er nog gebouwen uit die tijd staan brengt toch een andere emotie bij mij naar boven. Ook dacht ik, typisch Nederland snel afbreken en die oorlog maar snel vergeten. Elk stukje land dat wij kunnen benutten willen Nederlanders ook gebruiken.Na een lange rit richting Kamp Westerbork draaide ik een mooie laan met hoge bomen in, en stukje verder stond er een bord voor het parkeerterrein, hier moest het dan wezen. Mijn eerste gedachte is dat er wel veel auto’s staan zo op een gewone maandagmorgen. De oorlog leeft nog steeds dat bewijst dit maar weer. Ik loop richting het herinneringscentrum en wacht binnen tot de groep compleet is.

Na de presentatie van de gids gingen wij met de bus richting het kampterrein, en onderweg had ik nog steeds geen idee wat ik kon gaan verwachten. En toen opeens BAM stond daar het huis van de voormalige kampcommandant, die kwam wel even binnen. Een mooi, groot, statig groen huis met een groot glazenconstructie eromheen (de constructies is om het huis intact te houden). Een huis waar een man heeft gewoond die zoveel mensen de dood in heeft gestuurd. Een man die daar woonde en het goed had, die elke dag kon eten wat hij wilde en na zijn werk kon genieten van zijn vrije tijd. Zo tegenstrijdig met het leven van de kampgevangenen. Wij liepen langs het prikkeldraad hek door de slagboom het voormalig kampterrein op. En eigenlijk had ik er nu geen last van dat er geen gebouwen stonden. Ik kon mij goed inbeelden hoe het geweest is die tijd. Er waren verhogingen in het gras gemaakt waar de barakken hadden gestaan en er stonden grote foto’s geplaats van hoe het er in die tijd uitgezien heeft. De gids leidde ons rond en wist heel veel te vertellen over Kamp Westerbork. Er staan twee treinwagons waar de namen worden voorgelezen van de mensen die op transport zijn gegaan rond die datum. Wij hebben even stil gestaan bij het monument met de stenen, de stenen die geplaatst zijn als de kaart van het vroegere Nederland. In de oude barak die na de oorlog verkocht is en nadat de zoon van de boer zijn schuren wilde opknappen erachter kwam dat dit een barak van Kamp Westerbork is geweest contact heeft gezocht en zodoende is deze barak weer teruggeplaatst. Ook het bekende monument van Kamp Westerbork hebben wij gezien, uitleg gekregen hoe de kunstenaar dit monument bedacht heeft en wat de betekenis erachter is.

Al met al een prachtige rondleiding met een gids die veel kennis had over dit kamp maar ook over de Tweede Wereldoorlog. Je kon wel merken dat men nog erg zoekende is hoe zij dit terrein willen gebruiken en dit was aan het einde ook de vraag van de gids, hoe kunnen wij dit terrein indelen en of wij misschien ideeën hebben.

Marloes de Boer

Vught

Nadat wij al twee concentratiekampen hadden bezocht in Nederland was ik wel benieuwd wat voor nieuws ik hier te horen of te zien zou krijgen. Maar nadat de introductiefilm afgelopen was, die ik soms best verwarrend vond omdat er teveel verschillende mensen in voorkwamen en ik soms even vergeten was waarom zij daar gevangen zaten, begonnen wij met de rondleiding. Wij kwamen in een ruimte waar een groot raam was en je precies kon zien hoe dit kamp gemaakt was, dit was dus al een groot verschil met de andere kampen want hier waren twee hekken met prikkeldraad en een gracht daartussen in waar op de bodem ook prikkeldraad bevonden had. Maar het inleidende praatje over hoe de oorlog en bezetting begonnen was, hadden wij na weken excursies al gehoord, ik begrijp dat de gids zijn standaard praatje heeft maar vond dit wel jammer. Vooral omdat er al een jarenlange samenwerking is met Wim. Maar toch verraste de opzet van het herinneringscentrum mij wel, met dat grote raam, buiten die grote maquette van het kamp en precies aangegeven werd waar wij ons nu bevonden en doordat je de nagebouwde wachttorens kunt zien kan je je goed inbeelden hoe groot het kamp was. De nagebouwde barak vond ik persoonlijk wel erg fijn, ik heb een goede fantasie en ik kan goed dingen inbeelden maar wanneer er echte voorwerpen in zo’n ruimte staan kan je toch beter inbeelden hoe het is geweest. Ook toen de deur naar de slaapzaal geopend werd voelde ik meer dan dat ik in Kamp Westerbork in de barak stond. Je kon goed zien hoe de mensen daar dan sliepen en hoe klein de bedden waren. Het crematorium met de snijtafel en de ovens uit die tijd gaven mij kippenvel, je hebt de ovens wel op films gezien maar nu sta je er opeens voor. Ik vond de gids fijn vertellen, maar soms wel iets te kinderachtig voor onze doelgroep. De wandeling naar het fusillademonument was erg mooi door het bos heen ik vond het alleen jammer dat wij hier een papier kregen met de uitleg over de plaats, ik had liever gehoord.

Ik vond voor mijn beeldvorming Kamp Vught een fijne plaats om bezocht te hebben. Ik zou het ook zeker aanraden omdat het echt een goede beeldvorming geeft van het kampleven. Er staat een barak dus je hoeft je fantasie niet teveel gebruiken, ook staan er voorwerpen in de ruimtes waardoor je beeldvorming duidelijker wordt.

Marloes de Boer