Tijdens de Minor Tweede Wereldoorlog
heb ik vaak gehoord dat het leven voor mensen na de oorlog lastig was. Vaak
werd er nadruk gelegd op de mensen in West-Europa of de Joden. Echter heb ik
bij deze momenten vaak aan mijn eigen grootvader, daarom is dit onderwerp tot
stand gekomen afhankelijk van mijn eigen afkomst. Mijn opa kwam uit Indonesië,
toen natuurlijk Nederlands-Indië, en diende daar ook in het leger. Door het
recentelijk overlijden van mijn opa ben ik mij erg interesseren in zijn afkomst
en hoe voor hem de Tweede Wereldoorlog was. Mijn moeder probeerde er altijd
grapjes over te maken als ik er naar vroeg. Echter was er niks leuks aan,
aangezien hij in de Jappenkampen verbleef. Ik weet niets van zijn leven in de
Jappenkampen en durfde er ook nooit naar te vragen, pas op zijn sterfbed begon
hij kleine dingen te zeggen. Bij zijn overlijden ontving ik zijn levensverhaal,
dat hij zelf opgeschreven had. Dat was voor mij de doorbraak om dit onderzoek
op te starten, aangezien het verhaal van mijn opa maar een doel had. ‘’Om wat inzicht te geven, heb ik ook de
invloed-zoals ik die zag- van de sociale omstandigheden van de periode circa
1930 -1947 in dit verhaal meegenomen’’, aldus Frederik Louis Jochems -mijn
opa.
Japan had tijdens de Tweede
wereldoorlog een grote hoeveelheid krijgsgevangen, dit had natuurlijk te maken
met het feit dat Japan zoveel gebieden had veroverd. In totaal ging dit om
40.000 krijgsgevangen en 80.000 burgers Japan wilde deze gevangen natuurlijk
ook vasthouden en zij hadden hier speciale kampen voor gesteld. Aangezien Japan
een Aziatische werksfeer nastreefde werden alle Europeanen, dus Nederlanders
opgesloten. In principe eerst alleen de mannen, maar de vrouwen en kinderen
volgden. Wat ook veel in de kampen in het oosten gebeurden, waar gezinnen uit
elkaar werden gehaald, gebeurde dit ook in Azië. Mannen werden ingedeeld in
mannenkampen en vrouwen met kleine kinderen gingen naar het vrouwenkamp.
Daarnaast wordt er ook nog een speciaal jongenskamp ingericht voor jongens van
jonge leeftijd. De jongens worden al ingedeeld in het jongenskamp vanaf een
leeftijd van 10 jaar. Daarnaast was Japan voornamelijk erg van de regels, dus
hadden zij ook voor deze kampen bepaalde reglementen opgesteld. Deze
reglementen bevatte natuurlijk ook de behandeling met betrekking tot de
gevangen en welke handelingen zij moesten verrichten in de kampen. Daarin stonden de algemene regels van het houden van gevangen en
hoe zij behandeld moesten worden. In werkelijkheid is de behandeling natuurlijk
anders gegaan dan in het reglement stond en aanvaarde Japan de conventie
voornamelijk om een buiging te tonen aan de internationale opgestelde regels.
Doordat het leger te laat was met het doorgeven van het reglement ontstonden er
grote verschillen in het beleid per kamp.
Natuurlijk gingen de
Japanners de gevangen op zodanige manier inzetten zodat zij ervan konden
profiteren. Het arbeid verrichten, Aziatische werksfeer en het uitbuiten van de
gevangen waren eigenlijk de enige bedoelingen van de Japanners met de kampen.
Zoals eerder gezegd werden alle Nederlanders
(Europeanen) sowieso opgesloten, je zou deze groep kunnen vergelijken
met Joden uit Europa die achtervolgd worden. Alleen wordt er niet specifiek
propaganda en andere dingen ingezet om de Europeanen ‘uit de weg te ruimen’,
zoals in Duitsland wel bekend was. De krijgsgevangen werden beschouwd als
eerloos, de beste militairen onder de gevangen werden ingezet bij de
gevechtslinies. Echter kwam dit niet heel vaak voor en werden zij voor zware
arbeid ingezet. Die gevangen werden als tweederangs beschouwd en werd ook
overgelaten aan de reserveofficieren. De Europese, eigen de ‘witte-gevangen’
moesten hetzelfde ervaren als de mensen die in armoede leefden.
Hierdoor werden deze mensen het
slechtst behandelt. De Japanners maakten nog meer onderscheid tussen de
gevangen, net zoals in de concentratiekampen in Europa gebeurden. Officieren en
commandanten van de ‘vijand’ werden ook anders en slechter behandeld door de
Japanners, zoals mijn grootvader heeft ondergaan door zijn functie. Daarnaast
was het dagelijks leven voor een gevangen ook afhankelijk van welke kamp zij
zich bevonden, de behandelingen van de gevangen waren erg verschillend dit is
gebleken uit meerdere dagboeken van overlevenden. De situatie voor burgers in
kampen is anders dan de omstandigheden voor de krijgsgevangen. Ook is iedere
kampcommandant en bewaker anders. Ondanks de verschillen zijn er ook
overeenkomsten in het dagelijks leven tussen de verschillende kampen. Deze
overeenkomsten zijn vooral; geen privacy, strenge straffen, weinig eten en
vieze sanitair. De mensen in de kampen slapen in grote barakken en de kampen
zijn overvol. Doordat een gevangen niet meer dan een vierkante meter hadden
voor zichzelf binnen het kamp, konden er irritaties ontstaan tussen de
gevangen. De irritaties tussen de gevangen loopt nog hoger op door de aanwezige
honger bij de gevangen. Gevangen kijken naar details met betrekking tot het
voedsel, een andere gevangen krijgt een volle lepel en jij niet… Aangezien een
groot deel van de vrouwen niet aan het werk werden gezet, kregen zij ook wel
andere functies zoals de beroemde ‘troost meisjes’, de vriendin van Wicky
Mulder had ook deze functie gekregen.
Troostmeisjes
Ongeveer 400 Nederlandse vrouwen zouden als ‘troostmeisje’ hebben gediend
voor de Japanners. Aangezien de hoofdofficieren van de Japanners erg van de
regels waren en zij altijd rapporten moesten doorgeven over de situatie in de
kampen, werden de troostmeisjes naar buiten gebracht als een vrijwillige
deelname. De Japanners zouden hierdoor beter kunnen vechten tegen de vijand.
Natuurlijk werden deze vrouwen ingezet als seksslavinnen, zij werden
vastgebonden en werden hierdoor gedwongen om seks te hebben met Japanse
soldaten. In alle gebieden die Japan bezette werden ‘troostmeisjes’ gewoven, in
eerste instantie in Korea, daarna ook in Zuidoost-Azië zoals China,
Nederlands-Indië en de Filipijnen. Het is waarschijnlijk om een totaal gegaan
van 200.000 meisjes en vrouwen van verschillende nationaliteiten. Vaak ging het
om een jonge vrouwen omdat zij natuurlijk het meest aantrekkelijk zijn maar
soms ging het ook om minderjarige meisjes, de jongste was 12 jaar. Aangezien de
legerleiding van de Japanners grootte waarde hechten aan bordelen werden deze
‘troostmeisjes’ net zo belangrijk gezien als andere levensmiddelen, de soldaten
kregen bonnen die zij moesten inleveren bij deze vrouwen/meisjes zodat het als
een soort ‘betaling werd gezien. In tegenstelling tot de vrouwen die misbruikt
werden in Europa, moesten de Japanse soldaten condooms gebruiken om
zwangerschappen te voorkomen. De vrouwen/meisjes zagen deze ‘functie’
natuurlijk als een totale vernedering. Het schaamte niveau ligt erg hoog en
vaak durven zij hierdoor niet over deze gebeurtenissen te praten. Vandaar dat
het feit met betrekking tot de ‘troostmeisjes’ pas op latere leeftijd echt
bekend is geworden. Een aantal vrouwen vochten voor erkenning en een soort
vergoeding van de Japanse regering. (Harry, 2008).
Dwangarbeid
Bij ieder kamp hoort wel arbeid die gevangen moesten verrichten, gevangen
waren hiervoor gewoon nodig. Echter hoefden de burgers geen dwangarbeid te
verrichten in tegenstelling tot de krijgsgevangen. Heel veel Europeanen, vooral
Nederlanders moesten werken aan het beruchte Birma spoor, van Birma naar
Thailand. Daarnaast waren er krijgsgevangen aan het werk in het oerwoud waar
zij iedere dag de begroeiing moesten weg hakken om het Birmaspoor aan te
leggen. Wanneer er een pad was vrij gemaakt moesten zij stenen verplaatsen en
de kuilen opvullen. Vervolgens werden er bielzen op een rij en daarop werden de
spoorstaven geplaatst. Wanneer de gevangen een rivier tegen kwamen moesten zij
simpelweg een brug bouwen. Het werk aan de beruchte spoorlijn begint op 16
september 1942 en tot de verbazing is het spoor voltooid al 16 maanden later.
Het spoorlijn was uiteindelijk 415 kilometer lang, dit toont vooral aan op het
feit hoe zwaar het werk was. Het continue verplaatsen, slechte eten, geen goede
leefomstandigheden, straffen boven je hoofd en nog veel meer wat het dagelijkse
leven was voor veel krijgsgevangen. Uit de biografie van mijn grootvader
beschreef hij het volgende over zijn dagelijks leven als krijgsgevangen;
‘’Na
enige maanden weer het onvermijdelijke aantreden onder hard geschreeuw en gemep
werden we in goederenwagons geladen, naar Batavia, en werden meteen Japanse
vrachtschepen ingejaagd. Dat was denk ik in oktober ’42 januari ’43. In de
vrachtschepen hadden ze in de ruimen op +/- 1m van elkaar vloeren aangelegd
waar je 60/70 cm de ruimte had om te zitten of liggen. Toiletfaciliteiten was
via de vlonders met gaten buitenboord. Eten en drinken was een loterij. Na 4 of
6 dagen in Singapore en van de haven naar Changijail, temidden van duizenden
Engelsen en aussies. Regelmatig corveeën naar de verwoeste loodsen in de haven,
puinruimen en proberen blikjes melk en vlees die niet verbrand waren mee te
smokkelen. Afranseling was het gevolg als je gesnapt werd. Velen verkochte hun
schoenen en ringen, kleding enz. aan zwarthandelaren in het kamp om extra
voedsel te kopen. Ik deed dat niet omdat ik schoenen belangrijk vond in verband
met het zware werk. We werden in een goederenwagon gestamp, je kon staan en
zitten, meer ruimte was er niet. Een emmer als toilet en op bepaalde tijden
stopte de trein en kreeg je voer en drinken we stapten uit bij Bang Pang, het
begin van de spoorweg, aansluitend op de lijn Bangkok-Singapore. Toen lopen
naar het basiskamp, bamboebarakken, en een paar dagen later met onze 200 of 400
man naar ons kamp waar we in het laagland een spoordijk moesten aanleggen. Eten
was oké en de taak was hier wel dragelijk. Toen de afstand tot de werkplek te
groot werd, verplaatsen naar een volgend barakkendorp, gedeeltelijk aangelegd.
We begonnen de last te krijgen van bamboeluizen, we bleven de rivier volgen
langs diverse kampen. De eerst doden waren hier al gevallen waaronder een
bekende K.M.A. Robbie van Reyen. Hoe verder je van de basis (Bangpang) afkwam,
hoe minder bij de hoger gelegen kampen kwamen, voedsel was dus een
distributieprobleem en moest alert blijven.
In
een kamp kwamen we aan, 8 persoonstenten, zo lek als een mandje, en het was
natte tijd, elke dag gietbuien en als het werk niet klaar was ging het door,
verlichting door houtvuren. Als je niet meer kon lopen dan kroop je maar er
moest productie geleverd worden. Ik werd gescheiden met een groep, moest de
motorweg verbeteren, mars van 100 km, alles moest mee gedragen worden. Als je
niet meer kon lopen, bleef je achter en dan hoorden wij een schot. Dus we
sleurden elkaar mee en smeten veel eigen spullen weg, maar toch waren er
achterblijver…..! Ik heb geluk gehad doordat ik door de bioloog in onze groep
wist welke bladeren ik kon eten en stalen we met eigen levensgevaar de
converseren tijdens het ontladen voor de Jappen. (Voor
verdere uitwerking van de bibliografie, zie bijlage).
Dit stuk uit de biografie van mijn
grootvader geeft het gemiddelde dagelijks leven van een krijgsgevangen van de
Jappenkampen. Het continu verplaatsen, altijd honger lijden, zoveel mogelijk
manieren vinden om te overleven. Altijd bezig zijn met overleven, dit komt
vaker naar voren uit meerdere dagboeken, biografieën en interviews. Burgers
hoefden vaak geen arbeid te verrichten maar hadden ook continu last van slechte
voorzieningen, aanwezige honger en amper privacy door de overvolle kampen.
Vrouwen werden misbruikt en er waren verschillende behandelingen naar de
gevangen toe, je moest geluk hebben welke kampleider je had om het dagelijks
leven te overleven…. (Jochems, 2003). (W.Mulder, 2017).
Hoe
verliep na de bevrijding het (re)-integratie proces van de Nederlanders in de
samenleving ?
Nadat
er op 6 en 9 augustus 1945 twee atoombommen boven op de Japanse steden
Hiroshima en Nagasaki werden gegooid, gaven de Japanners zich over. Na de
officiële ondertekening door de keizer komt er een einde aan de Tweede
Wereldoorlog. Aangezien er verschillende bevolkingsgroepen zijn op de voorheen
bezette gebieden door de Japanners en voornamelijk de verschillende
bevolkingsgroepen in Nederlands-Indië, zijn de gevolgen erg verschillend. De
Indonesiërs willen zo snel mogelijk onafhankelijk worden en de Nederlanders (
de blanke mensen) willen zo snel mogelijk weer de draad op pakken. Aan de
andere kant is het voor de Japanners erg moeilijk om toe te geven dat zij de
Tweede Wereldoorlog hebben verloren. Voor iedere gevangen werd het
(re)-integratie proces dus anders. Het feit dat de bezette gebieden bevrijd
zijn dringt nog niet echt door tot de gevangen, alleen het feit dat ze niet
meer gevangen zijn maar dat is ook het enige.
‘’De
bevrijding maakte geen emoties los, behalve het feit dat we niet meer gevangen
waren’’.
Dit komt voornamelijk omdat de duur
per kamp verschillend is voordat zij überhaupt te weten komen dat zij bevrijd
zijn. Nadat de gevangen te weten zijn gekomen dat zij bevrijd zijn, zijn ze
blij en denken ze dat de gevangenschap snel voorbij zal zijn, echter was dit in
veel kampen niet zo en liet het (re)-integratie proces zich nog even op zich
wachten… Aangezien de Indonesiërs zo snel mogelijk onafhankelijk willen worden,
zijn ze de Nederlanders zat. Jongeren, die beïnvloedbaar zijn, trokken met
bendes door het land om mensen met een Nederlandse afkomst te mishandelen en in
ernstige geval zelfs te vermoorden. Deze bendes werden ook wel de ‘Pemoeda’s’
genoemd en deze Pemoeda’s richten zelfs hun eigen kampen op waar ze de
Nederlanders opnieuw opsluiten. In deze extremistenkampen zaten meer dan 35.000
mensen.
Pemoeda’s
Nadat de Japanse overgave heeft plaats
gevonden, vindt er tot 1 december 1946 een Bersiap-periode plaats. Bersiap
betekent: wees paraat en dit was de strijdkreet van de Pemoeda’s de
Indonesische jongerenstrijdgroepen. Volgens hun is het einde van de oorlog hun
kans om eindelijk te kunnen afrekenen met de gehate Nederlanders. De haat is
erg aanwezig aangezien de Indonesiërs het vaak genoeg uitspreken: ‘We don’t
like the Dutch!’. Deze teksten werden door het hele land op voorwerpen, huizen
en etc. geschreven. De Pemoeda’s deden dat expres in het Engels en niet in het
Nederlands, om de geallieerden te laten weten dat ze de Nederlanders niet meer
in Indonesië willen hebben. Door het gebrek aan orde handhaven door de
geallieerden, kunnen de Pemoeda’s vrijuit hun gang gaan. Het eerst incident
tegen de Nederlanders vindt plaats op 19 september 1945 in Soerabaya, waar het
blauwe stuk van de Nederlandse vlag wordt gescheurd boven Hotel Oranje, zodat
er alleen maar rood en wit overblijft wat de Indonesische vlag representeert.
De oorzaak van de Pemoeda’s kwam voornamelijk van het feit af dat er geen
geallieerde machtsgroep in zich was om de orde te handhaven.
Daarnaast waren er nog weinig groepen
van de geallieerden om overal het bestuur van de Japanners over te nemen en
daarom vragen de Britten speciaal aan de Nederlanders om voorlopig nog in de
Jappenkampen te blijven voor hun eigen veiligheid. Ook door het gebrek aan de
geallieerden soldaten moeten de Japanners, ondanks de bevrijding, de kampen nog
bewaken. Hierdoor voelen zij zich dus eigenlijk nog gevangen. De Jappenkampen
werden dus eerst gebruikt om de Nederlanders binnen te houden en nu werden de
kamen gebruikt om de Indonesiërs buiten te houden. De leefomstandigheden
verbeteren natuurlijk wel maar eigenlijk zijn ze nog niet vrij. Pas in Mei 1947
kan het (re)-integratie proces voor de Nederlanders beginnen als het allerlaatste
kamp is ontruimd. De meeste Nederlandse gevangen keren terug naar hun afkomst,
namelijk naar Nederland.
Naar aanleiding van de uitspraak van
Koningin Wilhelmina op 7 december 1942, waar Nederland een federatie zou
aangaan met Indonesië, ieder land heeft dus een zeggenschap maar geen volledige
zelfstandigheid. De leider, Soekarno, van het Indonesische verzet was aan het
einde van de oorlog niet echt te spreken over deze uitspraak en sprak het
parool uit van het verzet van Indonesië, oftewel ‘’de vrijheid of de dood!’’.
Twee dagen na de overgave van Japan, roept Soekarno de zelfstandigheid uit over
de republiek Indonesie maar dit is voor
veel burgers moeilijk te geloven. Er gaan veel mooie verhalen rond maar
is dit nou daadwerkelijk de waarheid… De Permoeda’s reageren fel op deze
uitspraak en ontvoeren de leider van het verzet en binden hem vast in zijn
eigen huis. Hierdoor werd er de volgende dag een nieuwe uitspraak gedaan door
Soekarno; ‘’Wij, het volk van Indonesië, verklaren hierbij de onafhankelijkheid
van Indonesië!’’. Het volkslied Raya wordt gezongen en de verklaring word over
de radio de hele wereld ingezonden. Veel vrijheidsstrijders vinden de periode
van de Nederlanders overheersing ten einde maar de Nederlanders erkennen deze
zelfstandigheid van de Indonesiërs natuurlijk niet.In plaats van dat mensen zich
re-integreren vindt er een periode plaats van opstand, chaos en onrust.
Na hun tijd in de Jappenkampen zien veel Nederlanders dit als landverraad,
maar de Nederlanders kunnen nog niet veel tegen de opstanden doen. Door het
scheepvaart verbod van de Britten, kunnen de Nederlanders geen nieuwe troepen
over laten komen of überhaupt wapens bezitten. In maart 1946 nemen de Britten
bepaalde posities over in Nederlands-Indië en stuurt Nederland duizenden mensen
om te orde terug te handhaven. Er worden twee grote pogingen gedaan om de
Indonesische verzetsstrijders te verslaan, en voor het buiteland wordt dit naar
buiten gebracht als politionele acties. Acties door politieagenten, terwijl het
eigenlijk soldaten waren tegen Indonesische verzetsstrijders. Er vindt een
soort ‘mini-oorlog plaats, veel hinderlagen, bermbommen en etc. Door de
Verenigde naties wordt op 5 augustus 1947 een staking van het vuren
afgesproken. Nederland moet uiteindelijk toch toegeven en op 5 januari 1949
eindigt de laatste politionele actie tegen de verzetsstrijders en in december
1949 worden de overdrachtspapieren ondertekent. Over de aantallen en wreedheden
met betrekking tot de gevallen slachtoffers zijn beide landen het nog steeds
niet met elkaar eens. Was er na de oorlog dus sprake van een (re)-integratie
proces voor de meeste overlevenden na weer een aantal jaar onrust, slachtoffers
en chaos? Voor de meeste mensen niet… (Jochems, 2003). (W.Mulder, 2017). (IsGeschiedenis,
sd).
(Harry, 2008).
Voor veel Nederlanders was de
capitulatie tijd, na de bevrijding, als een schokkend en vaak als een
levensbedreigende periode ervaren. De mensen zaten vol verwarringen onzekerheid
na alle narigheid die zij al hadden meegemaakt in de Jappenkampen. Veel mensen
zijn na de Jappenkampen nog op een gruwelijke wijze om het leven gebracht. De
Nederlandse gevangen zijn dus op meerdere manier getraumatiseerd en
trauma’s blijf je je hele leven vast
houden. Gebeurtenissen die voor een traumatische ervaring zorgen.Ten
eerste werden zij gescheiden van hun familie en vrienden tijdens de bezetting.
De ouderen en kinderen werden in eerste instantie bij de vrouwen geplaatst maar
ook later overgebracht naar het mannenkamp. Kinderen ondergingen dus al op
jonge leeftijd traumatische dingen. Ten tweede had ieder kamp verschillende
karakters waardoor de mensen op verschillende manieren werden behandelt en met
name de vrouwen aangezien de Japanners van huis uit niet geleerd hadden waarde
te hechten aan de mening van vrouwen. Daarnaast was er in het vrouwenkamp, met
name naar de jonge meisjes veel last van seksuele intimidatie, wat zij als erg
beschamend ervaarden. De misbruik van de vrouwen was duidelijk aanwezig. Als
een jonge jongen betrapt werd op spieken van het seksuele misbruik of iets in
die richting, aangezien pubers dat veel uit nieuwsgierigheid deden konden er
schoten worden gelost. Terwijl de Japanners aan de andere kant dol waren op
kinderen…. Door de overbevolking konden de vrouwen lastig hun kinderen
beschermen en voorzien van levensbehoeften, de vrouwen trokken het mentaal niet
en er ontstonden ruzies. Als een kind daarnaast ook op jonge leeftijd vertrok
naar het mannenkamp dan ging dat vaak met een ‘teddybeer’ in de rugzak naar een
kamp met slechtere omstandigheden voor een kamp en dat helemaal alleen.
Daarnaast was de zware arbeid en mishandeling van de gevangen (met name
mannelijke krijgsgevangen) ondraaglijk om als doel de gevangen te laten ervaren
dat zij niks voorstellen of ook maar iets zijn. Tot slotte kwam nog de grote
trauma ervaring naar de Bersiap-tijd, waardoor de Nederlanders in de kampen
moesten blijven ter bescherming. De Nederlandse overlevenden hebben vele
heftige gebeurtenissen moeten ondergaan wat bij ieder persoon een andere
ervaring en gevolgen heeft meegebracht, - zo heeft een vriend van mijn opa
zelfmoord gepleegd omdat hij niet meer geloofd in vrede binnen de wereld waarin
hij leefde -, scheiding van families/vrienden, slechte leefomstandigheden,
mishandeling, honger, zware arbeid, seksueel misbruik en verlies van familie en
vrienden. De Nederlanders wilden dus een plek om
opnieuw te leven en die kwam er niet, in verband met de Bersiap-tijd, dit
zorgde bij veel mensen als een mentale klap en waren zij dankbaar voor de
dingen die zij op dat moment konden gebruiken in tegenstelling tot de tijd voor
de Tweede Wereldoorlog. Ik citeer:
‘’’Na
al die tijd in massa’s geleefd te hebben, was ik dankbaar voor de fourageloods
waar ik met 2 Coro-sergianten een eigen afgesneden deel had compleet met
eetruimte en een Japanse oppasser. (Jochems, 2003).
Erkenning
Op de gebieden van oorlogsgeweld, internering en vervolging is het pijnlijk
om bij deze onderwerpen stil te staan, hoewel iedereen weet dat deze incidenten
gebeurd zijn. Nog pijnlijker is het om voor ons te realiseren dat de situatie
van de vrouwen/meisjes die in de
vrouwenkampen verbleven en voor sommigen meisjes betekende dat al hun grenzen
van een intimiteit en seksuele misbruik werden overschreden. Daarnaast heeft
ongetwijfeld het stilzwijgen in verband met de traumatische ervaring
bijgedragen aan het leven van overlevend. Niet alleen bij de vrouwen maar later
is ook gebleken dat dit bij jonge jongetjes gebeurde, wat wij in de huidige
tijd zouden identificeren als pedofielen. De maatschappelijke houding tegenover
deze slachtoffers zijn van belang, aangezien zij hier pas later over durfden
praten en veel slachtoffers moesten vechten voor erkenning. Dit speelde vooral
in landen zoals China, en deze gevolgen hebben bij veel mensen gezorgd als een
last van de schouders.
Voor de overlevenden van de
jappenkampen is er inhoudelijk veel veranderd zoals, trouwerijen, kinderen,
verhuizen en etc. Eigenlijk het ‘normale leven’ hadden zij in der loop van de
jaren 50 opgepakt, maar de mentale impact komt bij veel dingen naar boven. Ik
citeer:
‘’In
de loop van der jaren is er veel veranderd, maar inhoudelijk voor mij niet
veel, behalve de natuurlijke twijfel die ik al denken krijg, zeker met de oude
dag’’. Redenatie van ex-militair die in de jappenkampen verbleef, aan het
Birma spoor werkte en heeft gevochten tijdens de Bersiap-tijd, aldus mijn opa. De context waarin deze ellende gebeurd
is van grote betekenis geweest voor de gevolgen op de ontwikkeling van de
mensen. De betekenis van de context komt tot uitdrukking in de aard van het
seksuele contact, de relatie tussen het kind en de volwassene, de sociale
relatie met andere mensen, de psychische leeftijd van de overlevende, de wijze
waarop contact wordt gebracht, de omvang
en de frequentie van het contact, de situatie waarin dat plaatsvindt en zo kan
ik nog wel lang door gaan.
Wat mensen in hun reactie gemeen
hebben is de verwarring en angst rond bepaalde gebeurtenis. De gebeurtenissen
zijn een traumatiserende ervaring, waarbij de lichamelijke en psychische
grenzen van de mensen worden overschreden en waarbij het onvermogen om dit te
integreren ertoe kan leiden dat de ervaringen niet worden verwerkt maar
afgesplitst. Indien er wel een verwerking plaatsvindt, gebeurt dit op twee
manieren: de traumatiserende ervaring wordt geheel of gedeeltelijk herhaald of
geheel of gedeeltelijk vermeden. Dit kan leiden tot een herhaling in het gedrag
en in de vorm van een bepaalde herbeleving. Wanneer mensen het vermijden dan
gaat dit vaak samen met de angst en de herinnering of herbeleving van de
ervaring. Hieruit kan zelfs een fobie uiten. (W.Mulder, 2017). (Schreuder, 1993).
Japan heeft de Jappenkampen opgericht om puur de gevangen heen te brengen. De
gevangen zaten er met een doel, namelijk dat zij goed ingezet konden worden
voor arbeid. Arbeid met als doel om het vervoer binnen de oorlog te verbeteren,
namelijk door middel van spoorwegen, verkeer en vliegvelden. In eerste
instantie was er een regelement opgesteld volgens de regels bij de conventie
van Geneve. Echter veranderde Moerikami het beleid weer om ervoor te zorgen dat
de gevangen beter behandeld zouden worden, commandanten moesten hier niks van
weten. Zonder enige structuur of regels gingen veel kampleiders hun eigen gang
waardoor het erg lastig was om controle uit te voeren op de kampen. Hoe langer
de oorlog duurde hoe slechter de omstandigheden in de kampen werden, aan het
einde van de Tweede Wereldoorlog was er te weinig ruimte en grote voedseltekorten.
Door de voedseltekorten, geen privacy en zware omstandigheden draaide het leven
van de gevangen vooral om het overleven. De mensen overleefden van dag op dag.
Voor iedereen was het anders en iedereen kreeg een andere functie. Zo waren er
troostmeisjes en vaak moesten de mannen zwaar arbeid verrichten. De zware
arbeid was vooral gericht op het werk aan het berichte Birma-spoorweg. Het
andere werk was natuurlijk gericht op de overige infrastructuur. Wanneer de
Nederlanders deze Jappenkampen overleefden, kwam er nog een zware tijd aan
namelijk de Bersiap-tijd. Aangezien de Nederlanders sowieso al in de kampen
werden opgesloten vanwege hun nationaliteit, kregen zij vaak al een andere
behandeling dan de gewone burgers in de kampen. Wanneer de Nederlanders die de
kampen hadden overleefd nog steeds in de kampen moesten blijven voor hun eigen
veiligheid was dit natuurlijk erg teleurstellend. De situatie was precies
hetzelfde behalve dat er meer voedsel, geen straffen en meer ruimte was. Zij
werden nog steeds bewaakt door de Japanners om ervoor te zorgen dat zij niet
mishandelt of zelfs vermoord werden door Indonesisch verzetsstrijders, de
Pemoeda’s. De Indonesiërs wilden een onafhankelijk land worden en niet meer
onder Nederlands-Indië leven. Doordat de Britten een verbod hadden gelegd op de
zeevaart waren er weinig geallieerden en Nederlanders om de overlevenden te
helpen. Toen er eenmaal hulp kwam vanuit Nederland vonden er twee grote
operaties plaats tegen de verzetsstrijders om ervoor de te zorgen dat Indonesië
nog steeds als Nederlands-Indië verder ging. Eenmaal eind 1949 ondertekende
Nederland de onafhankelijk van Indonesie en ging het land verder als alleen
Indonesie. De Nederlanders hebben in de periode van 1942-1948 kort gezegd
alleen maar ellende moeten ondergaan en je kan dit samenvatten als een periode
vol traumatische ervaringen. Het hangt maar net van de persoon af wat hij met
deze gebeurtenissen doet verder in zijn leven en wat hij of zij er wel of niet
over wil uit spreken. Ieder doet dit op zijn eigen manier en natuurlijk is voor
ieder individu de inhoud van hun leven verandert. Echter heeft de invloed van
de Jappenkampen en de Bersiap-tijd een grote impact gehad op hun mentale leven
met vooral de betrekking tot de keuzes in hun leven. Sommige vechten voor
erkenning terwijl andere het liever stil houden en weg stoppen.
Marjorie Visser
In de Minor Tweede Wereldoorlog is leren van ervaringen, beleven en historische sensatie een belangrijk uitgangspunt. 
