Het zijn de meest mooie, leerzame, vernieuwende en kwetsbare vier maanden van mijn leven geweest. Ik heb zoveel geleerd over de wereld en over mezelf. Ik ben mezelf op talloze manieren tegengekomen en heb daarbij de mooie en lelijke kanten van mezelf gezien. Ik heb gelachen, intens gelachen, gehuild, getroost, vrienden gemaakt (ik hoop voor het leven), geproost, de wereld op een nieuwe manier leren bekijken en vooral mezelf op een nieuwe manier leren bekijken.
Die en die omleggen, wij voelden ons een groep, niet per se een individu tegen het einde van de reis. Dat houdt in dat we zeker elkaar zouden beschermen indien nodig, of handelingen zouden uitvoeren die voor de groep voordelig waren.
Deze minor heeft me ook laten zien dat het zien en horen van dit soort heftige verhalen en plekken, je ook als groep echt dichter bij elkaar brengt. Je bent met zijn alle lichtelijk getraumatiseerd, maar het feit dat je dat allemaal samendoet, maakt het een stuk makkelijker.
In iemands schoenen gaan staan. Dan pas voel je hoe het was om daar te zijn – en begrijp je beter waarom iemand iets deed. In T zijn de taken verdeeld: "Ik deed alleen de deur dicht." Dat snap je nu pas echt.
Ervaringen 1
‘In de klas bestond er nog een bepaalde afstand tot het onderwerp. Je hoort erover en je leest erover. Op locatie worden al die feiten tastbaar; Het komt daar tot leven. Ik spreek voor mijzelf als ik zeg dat al die feiten die in de les werden verteld over groepsverband of menselijk gedrag als een ‘ver van mijn bed show’ klonken. ‘Dat gaat toch nooit meer gebeuren’, dacht ik. ‘We hebben toch geleerd van het verleden?’. Totdat we dus zelf op reis gingen, en zoals ik eerder noemde, toch echt een bepaalde groepsdynamiek opmerkte die kenmerken weghad van een Einsatzgruppe. Ik had echt een stom gevoel aan het eind van de tweede studiereis. We waren allemaal aan t mekkeren dat het afgelopen was. Hierna nog een bijeenkomst of twee en dan is het alweer klaar. We hadden een les over hechting gevolgd voordat we met elkaar op pad gingen, en die hechting voelde ik zeker na die zes dagen samen. Het was allemaal een beetje melancholisch.’ En we zijn daarnaast nou eenmaal schaapjes. Als er iets gedaan moest worden volgden we gewoon. Zo en zo laat daar? is goed. Niemand van de groep die daar tegenin ging. Dat maakt de lijn erg dun naar de vraag: ‘die en die omleggen’? Wij voelden ons een groep, niet per se een individu tegen het einde van de reis. Dat houdt in dat we zeker elkaar zouden beschermen indien nodig, of handelingen zouden uitvoeren die voor de groep voordelig waren. Deze afsluiter voelt een beetje raar voor mij. Ik heb het gevoel dat deze minor niet helemaal ‘af’voelt. Het kan ook komen omdat wij als klas pas tegen het eind zo naar elkaar toe zijn gegroeid.
Ik heb zo veel gelezen en gezien in de afgelopen paar maanden, dat ik in de eerste weken dacht dat het een informatie overvloed zou worden in mijn brein. Ik had verwacht dat het toch niet allemaal zou blijven plakken daarboven, en het net als andere toetsen, even erin wordt gestampt en vervolgens verdwijnt in de massa van mijn brein. Ik heb mijzelf verbazingwekkend genoeg het tegendeel bewezen. Wat nu mijn beeld is van wereldoorlogen? Misschien is het iets cynischer dan dat het voorheen was. Ik ga het nu niet hebben over media die mij hebben beïnvloed, het is eerder een algemene conclusie die ik over deze twee gebeurtenissen trek. Het zijn naar mijn mening mensonterende gebeurtenissen die misschien niet eens nodig waren geweest in de geschiedenis, maar tot stand zijn gekomen door een kleine elite politici die onderlinge ruzies uitvechten over de ruggen van onschuldige burgers. Daarnaast ben ik van mening dat deze oorlogen niet uniek zijn in de wereldgeschiedenis. Als westers superieur ras neigen we te vergeten dat taferelen als totale oorlogen of genocide na deze grote wereldoorlogen nog gebeuren op de wereld.
Chronologisch een geschiedenisboekje volgen is er niet van gekomen. Ook heeft W een stuk meer uitgeweid en het niet alleen over die oorlogen gehad, ook over menselijk gedrag en verklaringen hiervoor. Sommige lessen voelden bijna als een minor psychologie. Daarnaast heb ik in mijn startdocument de verwachting gesteld dat we ‘op de reguliere manier’ geschiedenislessen zouden volgen. Ik denk dat ik niet verder van de waarheid had kunnen zitten met deze verwachting. De term ‘zwarte pedagogiek’ is meer dan eens gevallen in het afgelopen half jaar en absoluut terecht. Op een manier zoekt W de grenzen op van wat te tolereren valt binnen het onderwijs (en gaat er soms stiekem overheen). Wanneer ik mijn lessen en de stof die behandeld wordt aan studiegenoten probeer uit te leggen, kom ik vaak uit op: ‘je moet het eigenlijk een keer meemaken, ik kan W ’s methode niet in woorden omschrijven’.
Gevraagd naar wat ik heb geleerd tijdens deze minor als mens zijnde, heb ik juist het gevoel dat ik veel heb geleerd als Jood zijnde. Veel pessimistische gedachten over de mens gaan al door mijn hoofd sinds 7 oktober 2023. Het is ook sinds deze datum dat ik mij vaak onveilig voel vanwege mijn afkomst. Helaas heeft mijn davidster lang op mijn nachtkastje gelegen omdat ik te bang was deze in het openbaar te dragen. Deze minor heeft een aantal van deze gedachten alleen maar bevestigd. Heeft mijn ogen geopend op een manier dat ik er nóg minder vertrouwen in heb dat zoiets als een Holocaust nooit meer realiteit kan zijn. Maar, het is niet allemaal negatief en donker: het heeft ervoor gezorgd dat ik mij nog meer heb geankerd in mijn afkomst en nóg meer dan ooit geloof in het bestaan van mijn vaders herkomstland: Israël. Toen ik de dag na de afsluiting van de minor in het vliegtuig stapte was ik dankbaarder dan ooit om op Ben Gurion vliegveld te landen. En toen ik door de straten van Tel Aviv liep, liep ik met een andersoort trots en dankbaarheid dan ik voor deze minor deed. Mijn Davidster hangt ook sinds deze korte trip weer om mijn nek. Ik heb dusdanig van deze minor genoten dat ik met een diepe zucht op mijn vader antwoordde toen hij mij vroeg: ’Dus in september weer lekker terug naar de journalistiek, toch?’. Ik vind het zo een leuke studie, toch ga ik meteen kleine tegenzin terug, gezien ik zo heb genoten van geschiedenis inhaleren.
N G.
Ervaringen 2.
De wereldoorlogen zijn na deze minor een stuk duidelijker geworden en op een bepaalde manier voelen ze grijpbaarder. Maar nog belangrijk is denk ik het feit dat ik de ongrijpbaarheid van de geschiedenis en hedendaagse conflicten heb leren begrijpen en accepteren. Niemand is ooit uitgeleerd over deze onderwerpen, ik hoef dat ook niet te zijn. Hoe meer je weet, hoe meer vragen die nieuwe kennis weer oproept. Vanuit die les kan ik ook zeggen dat mijn beeld van wereldoorlogen nog lang niet compleet is en dat dat oké is. Ondanks dat mijn beeld niet compleet is, is mijn kennis van wereldoorlogen wel veel uitgebreider. Ik heb meer kennis van feiten over de Eerste Wereldoorlog en vooral van de impact ervan op deelnemende landen. De invloed die het heeft gehad, ook vandaag de dag nog. Mijn kennis over de Tweede Wereldoorlog is uitgebreid en waar nodig bijgesteld. Ik weet nu dat veel informatie over de Tweede Wereldoorlog niet zo zwart-wit is als het altijd wordt verteld, dat het kritisch denkvermogen vergt om de complexiteit ervan te zien en te begrijpen. Een interessante les die ik heb geleerd is dat je, net als bij zoveel dingen in het leven, ook bij wereldoorlogen moet kijken waar het geld naartoe gaat en wie daar baat bij heeft. Ik heb nooit eerder met die blik naar de geschiedenis gekeken. Dat maakt ook dat ik veel dingen heb leren zien zoals ze feitelijk gezien zijn, niet door een roze bril of met een vooroordeel. Mijn nieuwe kennis over de Tweede Wereldoorlog heeft ook geleid tot een beter begrip van de Koude Oorlog. De overlap tussen deze conflicten is groter dan ik altijd dacht.
Deze minor heeft me meer geleerd dan ik in woorden omschrijven kan, op alle aspecten. Allereerst heb ik ontzettend veel over mezelf geleerd. Ik voel me meer dan ooit tevoren een compleet ander mens. Tijdens de laatste lesdag op school was ik zo sentimenteel en ik heb me afgevraagd hoe dat kwam. Niet dat ik sentimenteel was, maar waarom het zoveel heftiger voelde dan normaal. Die vraag heb ik voor mezelf kunnen beantwoorden.
Ik heb zo erg getwijfeld of ik deze minor moest kiezen, terwijl ik er zo zeker van was dat het was wat ik zocht. Om heel eerlijk te zijn was ik bang. Toen ik het woord studiereis zag staan wist ik niet of ik dat wel aan zou durven. Ik ben erg gesteld op mijn eigen routines en vind het soms moeilijk om me aan te passen. Bovendien ben ik een enorme flapuit en was ik bang dat ik het misschien niet leuk zou hebben met mijn klas. Ik ben zo dankbaar dat ik het wel heb gedaan, dat ik die stap voor mezelf heb durven zetten. Het zijn de meest mooie, leerzame, vernieuwende en kwetsbare vier maanden van mijn leven geweest. Ik heb zoveel geleerd over de wereld en over mezelf. Ik ben mezelf op talloze manieren tegengekomen en heb daarbij de mooie en lelijke kanten van mezelf gezien. Ik heb gelachen, intens gelachen, gehuild, getroost, vrienden gemaakt (ik hoop voor het leven), geproost, de wereld op een nieuwe manier leren bekijken en vooral mezelf op een nieuwe manier leren bekijken. Ik heb dingen gedaan waarvan ik nooit had gedacht dat ik ze zou kunnen. Ik heb me over dingen heen gezet. Ik heb mijn valkuilen gezien en mijn onzekerheden gevoeld, als mens en als professional. Ik heb liefde gevonden voor mezelf en voor klasgenoten die ieder op hun eigen wijze een plekje in mijn hart hebben ingenomen. Ik heb me op een nieuwe manier zo geborgen gevoeld, zo veilig op plekken die onbekend voor me waren. Niet voor niks heb ik me totaal niet bezig gehouden met het vervolg van mijn studie. Ik wilde maximaal opgaan in het moment, genieten van elke seconde en bovenal niks missen. Ik kan nu zeggen dat dat is gelukt.
Ik ben in mijn leven nooit zo treurig geweest om een einde en een afscheid. Het heeft me doen beseffen dat de tijd voorbij vliegt. Ik had nooit gedacht dat de mensen die ik eind januari voor het eerst ontmoette zoveel voor me zouden gaan betekenen. Deze minor heeft mij veranderd, dat voel ik in elke vezel van mijn lichaam. Ik hoop dat als ik later oud ben en ik terugkijk op de afgelopen vier maanden ik me de liefde, het plezier en de geborgen momenten nog net zo levendig kan herinneren. Als ik terugkijk denk ik dat ik me in mijn volwassen jaren nooit zo zorgeloos heb gevoeld. Ik wist waar ik heen ging, wat ik deed en wie ik was. Ik ben net 23 geworden en ik hoop dat ik die zorgeloosheid mag blijven voelen, dat ik me op de herinnering eraan mag beroepen als dat ooit nodig is. En dat ik vanuit al die mooie, leerzame momenten mag weten dat uiteindelijk alles goed komt.
Mijn persoonlijke leerdoelen aan het begin van de minor waren vooral het verdiepen van mijn kennis over de wereldoorlogen en daarmee het vergroten van mijn historisch bewustzijn. Ik vroeg me af wat mijn overtuigingen zijn en waar die vandaan komen, daar ben ik tijdens deze minor zeker achter gekomen. Vanuit mijn opleiding had ik vooral aandacht voor de menselijke kant van wereldconflicten, hoe menselijk gedrag de geschiedenis schrijft. Ook dat is me veel duidelijker geworden, hoe trauma’s, individuele belangen en emoties de geschiedenis kunnen bepalen.
Daarnaast had ik als leerdoel om als mens te groeien door nieuwe ervaringen. Ik wilde leren om in het moment te zijn, me een keer niet zo druk te maken en het gewoon te ondergaan. Dat is absoluut gelukt. Ik heb dingen gedaan waarvan ik twee jaar geleden nooit had gedacht dat ik ze zou doen. Ook mijn wens om mijn ietwat eenzijdige, westerse perspectief te verbreden is uitgekomen. Ik heb geleerd dat geschiedschrijving en herdenken niet eenduidig zijn, maar dat het altijd gekleurd wordt door groepen, landen en herinneringspolitiek.
Allereerst wil ik zeggen dat ik mijn persoonlijke interesse in psychologie weer terug heb gevonden. Ik was een beetje kwijt waarom ik ook alweer deze opleiding had gekozen en wat ik mezelf er eigenlijk mee zie doen. Deze minor heeft me weer laten voelen waar mijn hersenen op aan gaan. Ik hoop dat te kunnen gebruiken tijdens het zoeken naar een stageplek, zodat ik echt iets vind wat bij mij past. Verder merk ik dat mijn blik op alles wat er gebeurt in de wereld en hoe dat bij ons om 20:00 ’s avonds de woonkamer inrolt veel kritischer is geworden. Ik kijk kritischer naar het nieuws, luister kritischer naar meningen en probeer alles vanuit verschillende perspectieven te bekijken, maar daarbij vooral niet de feiten te vergeten. Ik heb het gevoel dat deze minor me zoveel nieuwe vaardigheden heeft geleerd, dat ik nog even moet uitzoeken hoe ik die het beste inzet.
Afgelopen week heb ik een reactie ontvangen van een oud leerling van deze minor, die net als ik studeert en na het volgen van deze minor vragen had over het vervolg van haar studie. Ik heb haar om advies gevraagd over goede stageplekken, omdat ik hoop iets te vinden waarin ik zowel mijn psychologische vaardigheden als mijn kennis en interesse over wereldconflicten kwijt kan. De oud leerling heeft me daarbij ontzettend op weg geholpen en me bovenal geënthousiasmeerd. Ik begin langzaam weer zin te krijgen in alles wat nog komen gaat en hoop de aankomende tijd een stageadres te vinden waar ik het laatste jaar van mijn studie succesvol kan afronden. Verder zijn er nog flink wat wereldoorlog gerelateerde boeken die ik wil lezen, om de kennis die ik tijdens de minor heb opgedaan nog verder uit te breiden. Ik wil eigenlijk beginnen met de hele verzameling aan printwerk die nog op mijn kamer ligt, ofwel de verzameling van alle stof uit de lessen. Dit wil ik allemaal nog eens doornemen om helder te krijgen waar we het nou allemaal over hebben gehad. Ik voel me door deze minor weer gemotiveerd voor de toekomst en bovenal gemotiveerd om te leren. Hoe ik het allemaal aan ga pakken weet ik nog niet helemaal, maar dat komt uiteindelijk vanzelf, als je maar begint. Deze minor heeft daarvoor een hele goede basis gelegd.
M T
Ervaringen 3.
Mijn verwachtingen voor de studiereis zijn overtroffen. Ik begin de reis met de nodige voorkennis en met het idee dat ik niet veel nieuws zou leren, maar gewoon de locaties zou bezoeken. Ik verwacht ook dat de afstanden die we in Duitsland moeten afleggen, waar W ons van tevoren voor waarschuwt, wel mee zullen vallen. Tot slot ga ik ervan uit dat de week niet erg beladen zal zijn. Ik stel me voor: museum in, museum uit, meestal met gids, en wat relevante informatie opdoen.
Wat heb ik dat verkeerd ingeschat. De bezoeken zijn in het algemeen intens. Dood, verderf, psychologie – en zelden een ‘leuk’ verhaal. Ik heb totaal niet verwacht dat ik aan het eind van de week zó gesloopt zou zijn. Zo erg dat ik zaterdagnacht misselijk word, misschien door de stress, of het verwerken van informatie, of door de spanning en psychologische impact. Ik begin bij B. Dit bezoek is meteen raak. We moeten direct ‘aan’ staan: kritisch denken, opletten, meeluisteren. De eerste boodschap is typerend voor de hele week: de meeste omwonenden willen het verleden vergeten, en laten de locaties verwilderen. Bergen-Belsen is een sterke opener dankzij de kritische en belangrijke elementen, zoals het museum, het kampterrein en het voormalig station. Ook D is een indrukwekkend bezoek. Het kampterrein is interessant: waar alles staat, wat er te zien is, wat er gebeurde. Denk aan de voetbaltoernooitjes die werden gehouden – oneerlijk georganiseerd, maar fascinerend om te horen. Denk aan het beeld dat er staat, een afdankertje dat elders geen eerste plek kreeg. Maar vooral: de tunnels. Die maken pijnlijk duidelijk wat de Duitsers ervoor over hadden om hun doelen te bereiken. Het is eye-opening, vooral hoe de ‘daders’ op de herdenksteen buiten de grot worden gepresenteerd. Het bezoek aan de T laat zien hoe efficiënt deze voorloper van de gaskamers al is ingericht. Ook hier leer ik veel – bijvoorbeeld over de vrijwilligheid van medewerking. De Duitser blijkt echt bereid zijn eigen soort uit te roeien als iemand ‘anders’ is. Dat geeft me een unheimisch gevoel, zeker gezien de samenleving waarin we nu leven, waarin iedereen – letterlijk iedereen – geaccepteerd moet worden. Daarna volgt R. Zodra we het kampterrein oprijden, bekruipt mij een ongemakkelijk gevoel: we gaan nu slapen, drinken en leven op de plek waar vroeger kampbewaaksters woonden en werkten. Hier is het gebeurd. Dat voelt ongemakkelijk. Later weet ik dat gevoel van me af te zetten. Ook dit bezoek blijkt waardevol. Er is veel te zien en te leren – bijvoorbeeld over hoe Siemens groot is geworden over de rug van de oorlog. Of over de onderbelichte geschiedenis van Uckermark, dat wat verder van het terrein ligt. Zulke dingen zie je buiten deze minor nauwelijks. De gids is discutabel, maar de preek van W de dag erna maakt veel goed. We sluiten de reis af met locatie W en een bezoek aan de toren van vind ik extra interessant. Als iemand die veel met audio werkt, is de ronde koepelvormige ruimte aan het eind een leuke ervaring. Ik vraag me wel af hoeveel ik daar nou écht leer, maar het is bijzonder om zo’n kasteel te zien, waar Himmler jongeren onderwees.
Het bezoeken van dit soort locaties – ook die in Nederland – geeft vooral een sterk sfeerbeeld. Je kunt honderd foto’s in een klaslokaal bekijken, maar dat haalt het niet bij het gevoel dat je krijgt als je midden op het grasveld van voormalig B. Geen les kan daartegenop. Pijn zien is pijn voelen. Als je in de grotten van M staat of in de gaskamer van B, kun je je écht voorstellen hoe het moet zijn geweest om daar te werken – of daar je laatste momenten te beleven. Met honderden tegelijk in één tunnel, of met tientallen opgepropt in een gaskamer. Het bezoek aan deze plekken geeft context, gevoel, begrip – iets wat je in een klaslokaal niet ontwikkelt. De voorbereiding vooraf en de verslaggeving helpen om de juiste historische context te vinden bij de locaties. Als je bezoekt zonder voorkennis, en een gids vertelt slechts over twee slachtoffers die er zaten, wat leer je dan echt? Dankzij mijn voorbereiding kan ik me ter plekke beter en efficiënter verdiepen. Informatie die ik al ken, hoef ik niet opnieuw te lezen of te vragen. Wat ik nog niet weet, kan ik gericht opzoeken of navragen. Voor mij is vooral het creëren van een beeld belangrijk. In iemands schoenen gaan staan. Dan pas voel je hoe het was om daar te zijn – en begrijp je beter waarom iemand iets deed. In T zijn de taken verdeeld: "Ik deed alleen de deur dicht." Dat snap je nu pas echt. De benauwdheid, het gebrek aan zonlicht in M – zo leefden de gevangenen. Of bij R: een kampcommandant kan niet vanuit zijn huis op de appelplaats schieten, omdat die niet in zijn zicht ligt. Op korte termijn helpt deze ervaring me bij het schrijven van dit verslag, het maken van de toets en het halen van een goed cijfer. Op langere termijn kan ik mijn notities herlezen, me verder verdiepen, meer onderzoek doen naar bepaalde kampen en zo mijn kennis verbreden. De informatie die ik nu heb opgedaan is mijn basis: kritisch kijken en zoeken naar de juiste informatie. Daarmee kan ik in de toekomst beter onderzoek doen naar andere gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog, of – in mijn geval – tijdens mijn werk als journalist betere context bieden bij verslaggeving.
Als journalist haal ik veel waardevolle lessen uit deze week. De belangrijkste is – en ik zeg het vaker – kritisch nadenken. Waarom is iets zoals het is, of waarom juist niet? Waarom doen mensen wat ze doen? Waarom schenkt Qatar een vliegtuig aan de Verenigde Staten? Dankzij deze week begrijp ik beter hoe het menselijk brein werkt. Hoe snel iemand geneigd is te geloven wat hem verteld wordt. Deze bewustwording stelt mij in staat verder te kijken, mezelf opnieuw af te vragen waarom iets gebeurt zoals het gebeurt. Ik wil graag benadrukken hoe moeilijk kritisch nadenken is – en hoe weinig aandacht het krijgt op de opleiding journalistiek. Juist daarom ben ik zo blij met wat ik hierover heb geleerd tijdens deze minor. Naast kritisch denken leer ik ook veel over menselijk gedrag. Waarom gedragen mensen zich zoals ze doen? Denk aan het X-experiment: bewakers in pak gedragen zich naar hun rol. Die kennis, gecombineerd met het inzicht dat iedereen een mens van vlees en bloed is, helpt mij straks bij interviews. Het zorgt ervoor dat ik mezelf niet laat imponeren door een politicus of ander invloedrijk persoon. Dat ik kan redeneren vanuit hun denkwijze, en me minder druk maak over wat iemand van mij als journalist vindt. Vooral het nadenken over waarom mensen doen wat ze doen, vind ik belangrijk. Niet kijken naar wat voor mij logisch is, maar me echt verplaatsen in een ander. Waarom valt het kabinet? Ligt dat aan Wilders? Of zit er iets dieper in ons democratisch systeem mis? Het loslaten van de meest voor de hand liggende verklaring en zelf op zoek gaan naar de feiten is voor mij als journalist essentieel. Toekomstige bezoekers wil ik meegeven: zoek de juiste historische context bij een locatie. Vooral bij R. Daar leer je níét over de Holocaust. In B staat een belangrijk monument voor Joden in relatie tot het stichten van een eigen staat – en dat staat níét in Auschwitz. Kortom: zoek betekenis, kijk kritisch, stel vragen. Deze locaties zijn belangrijk, maar het is essentieel om de juiste geschiedenis erbij te kennen. De gevangenen die aan de V2 werkten zijn geen daders, maar slachtoffers. De locaties D, W en R wil ik zeker nog eens bezoeken. Bij de laatste twee wil ik vooral de omgeving beter zien: waar ligt wat, waarom ligt het daar? Ik wil de betekenis van de locatie beter begrijpen. M wil ik nogmaals bezoeken om opnieuw de tunnels te ervaren. Ik wil het nog een keer goed zien en voelen.
Inhoudelijk over mijzelf heb ik een aantal dingen geleerd. Als eerst merk ik, dat wist ik niet, dat heftige beelden zoals die op mijn voorpagina lastig tot mij binnenkomen. Ik zie ze, maar ik voel ze niet. Ik raak niet snel geëmotioneerd erdoor. Misschien dat het onbewust wat met mij doet, maar ik walg niet van dit soort beelden. Ik vind het niet smakelijk, maar kan er best naar kijken zonder dat ik daar moeite mee heb. Ik had gedacht dat ik veel zwakker zou zijn voor dergelijke beelden. Ook heb ik geleerd dat ik nog best snel genoegen neem met wat het nieuws mij vertelt. Terwijl deze vaak een getekend over gekleurde kant geven van een verhaal, of van de geschiedenis. Als professional, als journalist, heb ik geleerd hoe vaak het nieuws naast de feiten loopt. En hoe snel anderen genoegen nemen met wat het nieuws ‘vertelt’. Met dit in mijn achterhoofd kan ik mij echt inzettend om de journalistiek een betere wereld te maken. Ook heb ik geleerd dat ik kritischer na moet denken, en hoe ik kritischer na kan denken. Verder heb ik over anderen geleerd dat iedereen een mens is. Ongeacht huidskleur, afkomst of wat dan ook. Het siert ieder om elkaar ook te behandelen als mens. Iets waar de Duitsers moeite mee hadden.
S T
Ervaringen 4.
Mijn beeld op dit moment van de Eerste en Tweede Wereldoorlog is nog steeds het militaire geweld en bij de Tweede Wereldoorlog specifiek ook het Naziregime, Hitler en zijn aanhang en de Holocaust. Vooral de Tweede Wereldoorlog is nu aangevuld met ook de massamoorden naast de Holocaust, zoals Bernburg en de grote aantal overleden mensen in werkkampen. Van de Eerste Wereldoorlog was mijn beeld het geweld en de neutraliteit van Nederland, maar dat beeld is nu vergroot naar de situatie in België met het gebruik van nieuwe wapens en dat Duitsland niet echt de grote vijand is. Ik zie nu niet alleen meer het geweld als ik denk aan de oorlogen, maar ook psychologische politieke spelletje (Eerste Wereldoorlog: Duitsland echt een vijand maken terwijl dat niet helemaal klopt. Tweede Wereldoorlog: ideologie de samenleving inkrijgen). Daarnaast is het vanwege de grote aantallen moorden in de Holocaust, Bernburg en overige overleden door slechte omstandigheden/ dwangarbeid, ook een duisterder beeld geworden. Als ik denk aan de oorlogen zie ik zo veel meer dan alleen vanuit het Nederlandse perspectief, maar het totaalplaatje. Ik heb nu zo veel meer inhoud over de oorlogen maar kan ook zien hoe het één tot het ander heeft geleid en welke linkjes tussen gebeurtenissen er allemaal zijn. Veel meer wilde ik leren over de Eerste- en Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog en meer over andere conflicten in de wereld. Ik wilde meer leren over de geschiedenis, maar me ook verdiepen in de beweegredenen van daders. Er werd gezegd dat niet alles wat we eerder gehoord hebben klopt of volledig is, dus ik was wel heel benieuwd naar wat er dan niet klopt en of de media daar soms ook een rol in speelde.
De inhoudelijk verwachtingen en leerwensen om meer over de geschiedenis te leren zijn zeker voldaan, ik heb zo ontzettend veel geleerd. Mijn kennis over de Tweede Wereldoorlog is heel erg aangevuld, over de Eerste Wereldoorlog en de Koude Oorlog weet ik nu veel meer én ik heb geleerd over andere conflicten die zich in de wereld hebben afgespeeld. Ik heb ook meer geleerd over daders, omstanders en wat de beweegredenen voor hen zouden kunnen zijn. Al mijn verwachtingen zijn uitgekomen én er is daar zo veel meer bijgekomen. Inhoudelijk heb ik zo veel meer geleerd over de oorzaken en het verloop van de oorlogen, maar ook meer over conflicten waar ik eerst vrijwel niks over wist. We hebben verhalen behandeld en plekken bezocht waar ik eerder nog nooit van had gehoord (eigenlijk waren alleen Bergen Belsen en Kamp Westerbork echt bekend bij mij). Ik kan nu veel meer vertellen over de oorzaken en het verloop van beide oorlogen maar ook weet ik meer over de conflicten waar ik wel het bestaan van afwist maar vrijwel niks wist zoals de oorlog in Vietnam, genocide in Rwanda (hier wist ik voorafgaand niet van het bestaan af) en de conflicten in Joegoslavië. Daarnaast heb ik ook linkjes kunnen leggen tussen dat soort grote gebeurtenissen: de rol van Duitsers en Belgen in Rwanda en het doorvoeren van ‘superieuren’ rassen daar. Daarnaast heb ik ook genoeg gehoord over informatie wat niet klopt of onvolledig is en waar laks mee om wordt gegaan door de media maar ook musea. Dat de verhalen van Auschwitz 1 en 2 zijn samengevoegd in het nu toeristische herinneringscentrum en musea. Daarnaast ook dat de media er heel laks mee omgaat zoals het bewerken van een klok naar de tijd van de uitzending i.p.v. de tijd van de deportaties, waar die klok tegenwoordig vast op stilstaat. Wat me vooral heeft verbaasd is ook hoe laks musea omgaan met de verhalen van de locatie waarover ze een musea hebben opgericht. Met als grote voorbeeld dat Kamp Westerbork volledig hun vluchtelingenkamp periode negeert.
Tijdens deze minor en voornamelijk de studiereizen ben ik ook heel erg mezelf tegengekomen. Vooral bij de lessen over de psychologie van daders en slachtoffers en dan specifiek het hechten, heb ik veel dingen geleerd die ik op mezelf of mijn directe omgeving heb kunnen toepassen. Daarnaast ben ik niet iemand die snel over mijn gevoelens bij iets praat, maar dat heb ik tijdens deze reizen zo veel gedaan omdat je weet dat iedereen hetzelfde ziet. Niet iedereen zal het hetzelfde ervaren maar je gaat er met elkaar over praten en bespreekt daarbij je gevoelens. Van tevoren dacht ik dus ook wel dat het parkeren van dingen iets overbodigs zou zijn, want heftig het ook kan zijn, ik sta er best nuchter in en kan mezelf er overheen zetten. Het parkeren ging zoals ik had verwacht heel natuurlijk, maar de inhoud heeft me wel meer geraakt dan dat ik had verwacht. Ik had ook niet verwacht ik hoeverre het me zou raken. Dat ik ergens emotioneel over zou worden was geen verassing maar iets zo heftig vinden, dat ik het gevoel krijg dat ik over mijn nek ga, had ik nog nooit meegemaakt. Het klinkt misschien een beetje duister en hard, maar deze minor heeft me laten realiseren dat ik veel meer voel dan dat ik dacht én dat ik die gevoelens ook beter kan plaatsen, verwoorden en met andere kan bespreken. Deze minor heeft me ook laten zien dat het zien en horen van dit soort heftige verhalen en plekken, je ook als groep echt dichter bij elkaar brengt. Je bent met zijn alle lichtelijk getraumatiseerd, maar het feit dat je dat allemaal samendoet, maakt het een stuk makkelijker.
Als professional en als journalist, heeft deze minor me geleerd dat niet alles wat je leest klopt en dat je echt kritisch moet kijken en veel onderzoek doen. De verhalen zijn vaak veel gecompliceerder dan je zou denken en het is ook zeker de moeite waard om dat uit te zoeken. Het heeft me als journalist ook het inzicht gegeven dat ondanks dat drie bronnen hetzelfde zeggen, het niet betekend dat het helemaal waar is. In Auschwitz combineren ze verhalen van Auschwitz 1 en Auschwitz 2 en laten ze het lijken alsof het allemaal op één plek is gebeurd. Het verleden van prins Bernhard werd lange tijd verzwegen. De geschiedenis heeft zo veel meer te vertellen. Eigenlijk zijn al mijn leerdoelen voltooid: ik weet meer inhoudelijk over de oorlogen en andere conflicten, ik heb meer geleerd over de psychologie achter daders en waarom ze tot bepaalde dingen in staat zijn én ik ben ervan overtuigd dat ik ook mijn journalistieke kwaliteiten heb verbeterd (moet alleen nog toegepast worden). Ik kan veel meer vertellen over de oorlogen. Hierboven waar ik vertel wat nu mijn kennis is over de oorlogen, zou ik voor deze minor echt niet zo kunnen neerzetten én zo makkelijk kunnen typen. Daarnaast heb ik ook heel veel geleerd over andere conflicten. Over Vietnam en Joegoslavië kan ik nu daadwerkelijk meer over zeggen en weet ik ook meer over. Mijn blik op het Israël–Palestina conflict is veranderd én ik heb geleerd over een conflict waar ik bestaan niet vanaf wist: Rwanda. Over Rwanda en Joegoslavië zou ik nog veel meer willen leren dus dat is een doel voor in de (nabije) toekomst. Daarnaast heb ik ook veel meer inzicht gekregen in de psychologie van daders en wat ertoe kan leiden dat mensen tot bepaalde dingen in staat zijn. Vooral de nadruk op hechtingsproblemen heeft mijn ogen in dat opzicht veranderd. Vooralsnog kan ik er nog niet met mijn hoof bij dat mensen ook daadwerkelijk instaat zijn tot moord of verminking. Ik hoop ook eigenlijk dat ik daar nooit met mijn hoofd bij ga komen.
Ook als journalist ben ik veel opgestoken tijdens deze minor. Van tevoren was ik niet van plan om in de geschiedenis journalistiek te duiken, maar dat is nu een beetje aan het veranderen. Daarbij heb ik ook geleerd dat niet alles wat we eerder hebben geleerd en wat we nu op internet kunnen vinden, waar is. Je moet kritisch blijven kijken en alle informatie goed controleren. Zelfs informatie van oorlogsmusea zijn niet altijd kloppend of volledig. Ik heb echt goede voorbeelden gekregen over dat je informatie van bronnen, zelfs als ze echt heel geschikt zijn voor het onderwerp, altijd moet blijven controleren. En als afsluiting: nooit de tijd op de klokken aanpassen. Als mens en als journalist ga ik nog kritischer naar dingen kijken, vooral wat betreft geschiedenis. Daarnaast ben ik ook van plan om me meer te specialiseren in overige conflicten zoals Rwanda en Joegoslavië en überhaupt mijn nieuwe opgedane kennis te verwerken in de journalistiek. Misschien dat ik ooit een heel kritisch artikel schrijf over dat oorlogsmusea en de media niet altijd volledige of kloppende informatie verwerken. Tijdens de minor heb ik weleens onderwerpen bedacht waarover ik kan schrijven: dat het verhaal over de bevrijding in Nederland niet helemaal klopt, hoe prins Bernhard onverdiend als held werd neergezet of het belichten van verhalen waar we weinig over horen zoals Ravensbrück, Bernburg en Dora-Mittelbau. Ook ga ik kritischer kijken naar de huidige situaties wat betreft conflicten, oorlogen en de politiek. Mensen zeggen weleens dat de geschiedenis zich blijft herhalen en dat mensen hetzelfde blijven doen en ik ben wel benieuwd of ik die gelijkenissen tussen de geschiedenis en nu ook ga zien. Om meer te leren over de conflicten, ga ik meer lezen. Mijn vader is ook geïnteresseerd in deze conflicten en op zijn werkkamer staat zijn kast vol met boeken hierover. Ook wil ik meer leren over Ravensbrück en Wewelsburg en tijdens de studiereis heb ik daar ook boeken over gekocht. Ik heb dus voor de zomer genoeg leesvoer. Wat betreft de artikelen: wie weet of ze ooit komen. Ik heb wel het doel om het in ieder geval voor te stellen als ik comfortabel een baan heb waar ik die ruimte eventueel zou kunnen krijgen. Aan de andere kant ben ik me er namelijk wel van bewust dat dit verhalen zijn waar niet iedereen op zit te wachten. Wat betreft het kritischer kijken naar de politiek en huidige conflicten, dat gaat al aardig goed. Eigenlijk herhaalt de geschiedenis zich steeds maar dan net in een iets andere vorm, met andere hoofdpersonen. Nu ik meer weet over oorlogen en conflicten kan ik de vergelijkingen wel wat beter en sneller zien. Ik denk ook dat mijn wereldbeeld een stuk beter is en nog gaat worden. De minor heeft me de motivatie gegeven om te blijven leren en kritisch te blijven kijken. Dit ga ik ook zeker doen omdat ik gewoon meer wil leren. Met deze motivatie om te blijven leren, ga ik ook zeker mijn wereldbeeld verbeteren én gaat er ooit een goede journalistieke productie komen. Het is ook een onderwerp wat ik zeker niet ga uitsluiten voor mijn afstudeerproject.
M H