Globaal gezien zie ik mijn leerproces op de minor als volgt. Allereerst lukte het me om te accepteren dat ik een andere kijk op de oorlog en holocaust zou gaan krijgen. Dit werd duidelijk aangegeven als doelstelling in de eerste les. Ik kan nogal rigide en snel demagogisch zijn maar het lukte de docent, door zijn stijl van lesgeven en een goed lesplan, goed om dit te temperen. Deze 'kritische bril' zou wekelijks in de plenaire lessen uitgebouwd worden. Tegelijkertijd zou er in de beginfase van de minor was het belangrijk om de basisfeiten te kennen. Een solide fundering metselen waarop we verder konden bouwen naar de details. Om deze twee aspecten te toetsen waren de excursies erg belangrijk. Dit was telkens een mooie manier om je niet verworven gedachtegang of kennis te toetsen in de praktijk. De verslaglegging was een fijne repetitie om van alle gevoelens en ruis uit de ervaring weg te halen. Het hielp me echt om het kaf van het koren te scheiden en de belangrijkste leerpunten eruit te halen. Door de vele verslagleggingen heb ik ook echt gemerkt dat er langzaam herhaaldelijk onderwerpen terugkomen die ik belangrijk vind. Smaken 'whisky' die ik blijkbaar blijf destilleren uit het onderwerp. Los van hoe het proces goed voor mij heeft gewerkt en ik geleerd heb hoe ik praktisch gezien aan de slag moest met het verwerken van de leerstof. Heeft het proces me ook tot inzichten laten komen. ik ben bijvoorbeeld nu van mening dat als je echt wil snappen waar de oorlog over gaat. En echt op een juist niveau wil spreken over de oorlog en de holocaust. Dat je dat eigenlijk alleen per één persoonlijk verhaal tegelijk kan doen. Het is namelijk een menselijk aangelegenheid. Ik ben tijdens de excursies zo vaak verbaasd geweest over hoe logisch het eigenlijk was wat er gebeurde. Los van goed en kwaad. Als je objectief kijkt merkte je goed dat het gewoon een logische situatie was in het kader van de menselijke aard. Sociale psychologie, menselijke biologie verklaren zo duidelijk het hele verhaal, dat ik ook minder romantisch ben gaan kijken naar het onderwerp van de tweede wereldoorlog en de holocaust. Een nuchtere houding is een van mijn leeropbrengsten. Als laatste wil ik nog benadrukken dat ik wederom het belang van de context weer heb ervaren. De extreme verschillen in leefwerelden en alle complexiteiten die komen kijken bij het vergelijken ervan. Hoe moeilijk het is om iemand in een andere context te beoordelen en hoe makkelijk het is om iemand in een andere context te veroordelen. Dit zie ik misschien wel als de grootste leeropbrengst van de minor. Dit inzicht heeft me echt geholpen om een bepaalde gekleurdheid te verliezen en objectiever te leren kijken. Ik denk dat mijn belang vooral begint met een verandering in kijkwijze. Ik zie dit als een lange termijn belang. Feitelijk ga ik over een paar weken weer een hele andere wereld in die weinig concrete betrokkenheid van me vraagt m.b.t. de tweede wereldoorlog. Mijn belang ligt vooral in het vormen van een houding in karakter. Ik heb de minor in eerste instantie gekozen omdat ik meer kennis wilde opdoen en omdat ik door een juiste bril wilde leren kijken, redeneren en converseren. Vooral in dit laatste kon ik nog zo veel meer leren dan ik dacht. Dat dit me veel heeft opgebracht. Het belang van de context, de romantisering van de geschiedenis en het verliezen ervan door de subjectieve aard van de mens. Dit zijn indicatoren van een houding van functioneel cynisme. Een houding die er vanuit gaat dat de mens op een bepaalde manier voorspelbaar is en ook zal blijven. Deze houding wil ik in mijn persoonlijke leven gebruiken bij het verrijken van mijn eigen context. Een context waarin het me lukt om op een reële manier om te gaan met mensen en ervaringen. Professioneel gezien geldt dat ook. Ik krijg straks klassen met 30 individuen uit verschillende milieus, welke ik zo veel als mogelijk ook zo moet behandelen. Te vroeg conclusies trekken, of generaliseren is een grote valkuil als gymdocent. Hierin zal mijn foutieve aanname in Wewelsburg en mijn vernieuwde visie op bijvoorbeeld onwetende boerenjongens die zich aanmeldden bij de SS goede leerpunten blijven. Ik denk dan ook dat het voor iedereen die de minor doet een groot goed is als je accepteert dat jij net zo subjectief en 'fout' kan redeneren als anderen. Dat jou persoonlijke wereld een matig startpunt is voor het kijken naar die van een ander. De vraag "Wat denk je dat jij zou doen?" is hiervoor een goede leervraag geweest. Ik zou iedereen aanmoedigen om jezelf even bij de deur te laten en zo open mogelijk deel te nemen aan de minor. Misschien een cliché, maar die zijn er niet voor niets. Deze zou ik bij iedereen die de minor doet zeker benadrukken. Of dit nou Nazi's, collaborateurs of Oscar Schindler is dan maakt niet uit. Helden en schurken zijn en blijven ook subjectieve dingen en zijn dus voor iedereen anders. Als laatste mag ook niet vergeten worden dat het belangrijk is om ook te genieten van alle prachtige en bizarre ervaringen en informatie. Neem de tijd voor de dingen die je mooi vind. Ik heb namelijk, op interesse gebied, overal van genoten, bij elke excursie te weinig tijd gehad, en ik zou alles zo nog een keer doen. Ik kan met zekerheid zeggen dat de Minor mijn verwachtingen heeft overtroffen. Ik had verwacht dat het meer over feiten-geschiedenis zou blijven gaan. Maar we zijn psychologisch, biologisch en antroposofisch zo veel meer de diepte ingegaan dat mijn mening nog structureler aanvoelt. Het zal door de tijd heen nog wel verder ontwikkelen omdat ik met het concept van de menselijke aard nog wel het een en ander zal meemaken. Maar omdat we er zo structureel in hebben gegraven kan ik dit nu veel beter projecteren op de huidige maatschappij dan ik van tevoren had gedacht.
L. J.