hebben gepeeld, ben ik er toch achter gekomen dat ik nog veel niet wist. Al klopt dat niet helemaal.
Het is als zo vaak dat hoe meer je je ergens in verdiept, hoe meer je ontdekt dat er nog zoveel meer
is. Vooral mijn beeld ten aanzien van bijvoorbeeld het verzet, dat behoorlijk was gekleurd door de
heldhaftige jeugdboeken die ik heb gelezen. Het verzet bleek toch niet zo goed georganiseerd als dat
vaak wordt verondersteld. Je kunt je zelfs afvragen of het überhaupt iets heeft bijgedragen. Zeker het
gewapend verzet heeft veel gevolgen gehad die de opbrengst van de verzetsdaad ruimschoots te niet
deden. Heldhaftige veelal ondoordachte acties hebben soms vele onschuldige levens gekost.
Ook veel van de films die ik heb gezien zijn niet altijd even waarheidsgetrouw. Naar aanleiding van de
tips in de minor heb ik wel verschillende films aangeschaft die wel een goed beeld geeft van de
gebeurtenissen. Het beeld dat ik had ten aanzien van de rol van toeval is door de lessen en verhalen in de minor wel onderschreven. De geschiedenis en gevolgen die wij daar nu nog van ondervinden, zijn veelal een gevolg van vele toevalligheden en samenloop van omstandigheden.
Door de vele nieuwe inzichten en verbanden die er zijn gelegd heeft de minor helemaal voldaan aan
mijn leerwens. De wijze waarop de link is gelegd in de verschillende powerpoint presentaties, waarbij
er veel van de achterliggende motieven werden aangetoond, was verhelderd en soms beschamend
vermakelijk. Hoe de rol van de commercie, economie of de geopolitieke belangen toch bij veel
beslissingen om iets wel te doen (eerst Duitsland aanvallen in plaats van de eerste agressor Japan of
Dresden platbombarderen in plaats van een stad in het westen van Duitsland) of juist niet te doen
(wel ingrijpen bij de genocide van Rwanda of het saboteren van het vernietigingsproces van de
joden) zeer bepalend was in het verloop van de conflicten, duidelijk werd.
Geschiedenis wordt bepaald door mensen die het lukt een massa te mobiliseren. Het is aan de
overwinnaar wie het moraal aan zijn of haar zijde krijgt. De overwinnaar bepaald hoe wordt
herinnerd en de belangen bepalen in welke mate de schuldigen of daders worden gestraft. Dat bleek
maar weer aan het relatief weinige deel van de daders dat na de tweede wereldoorlog een straf
heeft gekregen. Dat is iets wat mij nog steeds verbaast. Ik snap wel dat niet iedereen levenslang kon
krijgen, maar de wijze waarop er nu werd omgegaan met de weinigen die dat wel kregen is een
schoffering van de beestachtige behandeling die de slachtoffers kregen en zij die dat niet
overleefden. De meeste langgestraften werden ruim binnen 10 jaar na de oorlog al weer vrijgelaten.
In mijn eerste portfolio had ik al eens geschreven over de niet te bevatten aantallen. In materieel dat
vervaardigd en ingezet is en de honderden, duizenden, tienduizenden, honderdduizenden en zelfs
miljoenen mensen die slachtoffer waren als militair, burger of om één of andere reden vervolgde
groep. Op één of andere manier sloeg dat mij in als een bom toen ik afgelopen november in het
concertgebouw van Amsterdam een concertvoorstelling bijwoonde van Carmina Burana van Carl
Orff. Het was voor het eerst dat ik zo'n soort concert bijwoonde en als voorprogramma speelden zij
onder andere het theme van Schindlers List. Ik ben niet snel ontroerd, maar toen ik dat hoorde in
combinatie met het besef dat daar in concertgebouw een kleine 2000 mensen aanwezig waren,
bracht de gedachte dat dit precies paste in een flink transport naar Auschwitz, waar het dan nog niet
eens de helft zou zijn van een dagelijkse vergassingsronde, mij toch even van mijn stuk. En dit waren
er nog maar 2000! Maar wat waren dat er toch al veel.
Als we kijken naar de wijze waarop men toen keek naar andere groepen en men zich snel beter
voelde dan die andere groep en hen zelfs actief tot staatsgevaarlijk en tot untermensch schaalde, dan
moeten we ons afvragen hoe dun de lijn tegenwoordig is. Ik wil hier nu geen hele verhandeling
houden hoe dun die lijn is, maar ik besef mij wel dat menig oorspronkelijk inwoner en zelfs zij die hier
na een eerdere import gesetteld zijn, regelmatig met dezelfde ogen naar de vluchtelingen kijkt die nu
een veilige en/of economisch betere plek zoeken in Nederland. Hoe voelen de jongeren van de
Harskamp zich tijdens een protest tegen de komst van vluchtelingen onder het genot van een
biertje? Het racisme is nog steeds onder ons en dat is de voedingsbodem voor het benadrukken van
verschillen in plaats van het zien van de overeenkomsten. Uiteraard niet voor wat betreft het
uiterlijk, want dat blijft door de gesegregeerde samenleving nog behoorlijk verschillend, maar wel
hoe men probeert een goed leven te leiden en vooral te kijken naar de kansen voor de kinderen.
Door het zien en onbewust beleven van verschillen zijn die kansen voorlopig nog lang niet gelijk.
Ondanks dat het wel de aandacht heeft, blijft het de vraag is of dat ooit zal gebeuren.
Waar de minor mij ook weer op heeft gewezen is mijn rol in deze samenleving. Ben ik een
slachtoffer, een omstander of een dader? Als witte blanke man van middelbare leeftijd in dit deel van
de wereld ben ik zeker geen slachtoffer. Ik ben een geluksvogel dat ik hier in West-Europa ben
geboren in deze tijd binnen onze geschiedenis. Dat heeft mij veel voordeel gegeven en alle kans op
een gelukkig, redelijk pijnvrij leven, zonder honger en met alle kans te doen wat ik graag zou willen
doen. Ik heb een kleur en een paspoort waarmee ik de hele wereld rond mag. Ook dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend.
Ben ik een omstander? Als je een beetje oplet en weet wat er in de wereld speelt ben je automatisch
een omstander. Binnen de groep waarmee wij de minor beleven, zitten er die minder omstander zijn,
want die hebben geen flauw idee. Zo lijkt het tenminste. Die weten niet wat er speelt in Jemen,
westelijk China of de minder goed bedeelde buurten in de steden in het westen. Om maar niet te
spreken van de minder bedeelde buurten in de rest van de wereld. Daar is het leven geen feestje.
Daar is het overleven zonder of met een hele minimale kans op verbetering. Dat is ook iets wat ik
meeneem in mij toekomstige rol als leerkracht. Ik kan niet veel doen aan de achtergrond en
thuissituatie, maar ik kan wel mijn best doen de kansen binnen mijn klaslokaal optimaal te maken
voor alle kinderen. Het is een hot item binnen het onderwijs en de manier van werken die de
afgelopen decennia is toegepast of moest worden toegepast, vaak ook door gebrek aan middelen en
menskracht, zal moeten veranderen. Helaas binnen een realiteit van nog steeds een flink tekort aan
mensen om het op te pakken. Hopelijk zal het besef dat het anders moet, helpen het ook anders te
kunnen gaan doen.
Dan komen we op het gevoelige punt van daderschap. En helaas ja, ook ik zal moeten constateren
dat ik een dader ben. Ook ik eet meer vlees dan nodig is, ook ik maak ongetwijfeld gebruik van
apparaten waarvoor kinderen in een vorm van slavenarbeid materialen hebben moeten delven. Ook
ik weet teveel van de ellende die er plaatsvindt in de wereld. Dat er in Noord-Afrika vluchtelingen in
mensonwaardige omstandigheden worden vastgehouden door mensensmokkelaars omdat wij ze
hier niet willen hebben, dat China de Oeigoeren (een woord dat in mijn Word een rood kringeltje
krijgt omdat het fout zou zijn geschreven en in de suggesties geen verbetering staat. Dus voor Word
bestaan de Oeigoeren blijkbaar ook niet?) aan het uitroeien is, dat ze daar in China , maar vast niet
alleen daar, dieren op brute wijze levend villen vanwege de bondkraagjes die wij in het westen mooi
vinden, dat de moslims tijdens het offerfeest heel onrespectvol, dit is heel zachtjes uitgedrukt,
omgaan met de schapen waarvan ze levend de keel doorsnijden, maar dat ook de behandeling van
dieren in Nederland beter zou kunnen, dat we de oceanen en ons toekomstig drinkwater vergiftigen
met microplastics, dat er nog steeds niet te bevatten hoeveel vrouwen en kinderen worden
misbruikt, dat nog steeds honderden miljoenen meisjes in Afrika genitaal worden verminkt omdat ze
dan aantrekkelijker zouden zijn voor de huwelijksmarkt om van gedwongen uithuwelijking maar niet
te spreken en zo kan ik denk ik nog wel een A4-tje doorgaan, misschien wel twee.
Je zou kunnen denken: hoe kun je nog gelukkig door het leven gaan? Dat kan ook niet. Hiermee zeg
ik niet dat het zin heeft om continu ongelukkig te zijn, want dat levert ook niemand iets op, maar
geluk zijn is voor kinderen, dronkaards en onwetenden. Helaas zijn er van die laatste heel erg veel,
met name binnen de groep die er bewust voor kiest te negeren. Voor de rest, de wetenden, zou je
kunnen spreken van momenten van geluk en voor de gemiddelde westerse mens, vooral van het
hebben van geluk. Het geluk dat we hier en nu ons leven mogen beleven. Dit is iets wat ik al eerder
beschreef en ook een belangrijk onderdeel was van mijn verslag voor het vak Levensbeschouwing.
De intelligente lezer zal doorhebben dat ik geen levensovertuiging heb waarbij ik geheel of een
beetje de verantwoordelijkheid kan afschuiven op een hogere macht. Dat is voor veel mensen, helaas
voor heel veel mensen, de manier om om te gaan met de ellendige dingen en de verschikkingen die
plaatsvinden of waarvan zij deelgenoot zijn. Bovendien ook een manier om niet te hoeven handelen.
Voor veel mensen die het niet zo getroffen hebben zoals wij en mensen die het bijvoorbeeld heel
zuur is gemaakt tijdens de tweede wereldoorlog, kan ik nog wel begrijpen dat ze hun hoop vestigen
op een mooi leven na de dood. Misschien wordt het dan wel prettig en gezellig. Helaas maken veel
anderen dan weer misbruik van die hoop. Zij zorgen zij dat ze er zelf beter van worden of worden er
binnen de gelijkgestemde groep de meest onzinnige rituelen bedacht die een mooi leven in het
hiernamaals moeten verzekeren. Toch altijd gek dat juist de mensen die toch al niet veel hebben en
vaak vooral de vrouwen daar het meest last van hebben. Geld, macht en seks, de drie pijlers onder
ieder geloof. Elk van de gekke en bizarre rituelen en geboden is daaronder weg schrijven.
Hoe het wel zou moeten? Dat weet ik ook niet. Ook ik heb maar één leven en ik weet niet of ik dat
ene leven wil invullen met een gevecht tegen windmolens. Hoe belangrijk en zinvol zo'n gevecht ook
zou kunnen zijn. Daarnaast heb ik zelf te weinig invloed en charisma om een beweging op gang te
krijgen. Mijn rol is het leven voor de mensen om mij heen een beetje gezellig te maken en een beetje
op te letten met m'n ecologische voetafdruk. Wellicht lukt het mij eens iemand te onderwijzen die
wel de drive en het charisma heeft om grootse daden te verrichten voor de mensheid. Tot die tijd
ben ik ondanks mijn positieve inslag niet bijster positief over de toekomst. De groeperingen die
mensen op nogal dwingende wijze een levenswijze opdringen worden steeds groter en de verschillen
nemen steeds verder toe. Daarbij zijn de mensen die vanuit hun overtuiging de strijd aangaan een
stuk gemotiveerder dan de mensen waar ik mij gewoonlijk mee identificeer en omgeef. Die hebben
geen zin om hun leven te geven voor een of andere ideologie. Die zijn wat minder zeker over de
beloning na de dood. Sterker nog die gaan er over het algemeen van uit dat het leven een éénmalige
belevenis is. Daar moet je zorgvuldig mee omgaan.
Dat is dan ook de boodschap die ik te allen tijde mee zal geven met hen die ik lesgeef. Wat je ook wil
geloven en wie je daarbij wilt volgen, ga zorgvuldig met je leven om en met het leven van anderen.
Dat zou voldoende moeten zijn om binnen welke belofte na de dood mee te mogen blijven doen. Zelf
mik ik minimaal op een appartementje met zeezicht in het hiernamaals. Mocht dat er zijn. En daar
hoef ik niets bijzonders voor te doen. Geen gekke diëten, geen lichamelijke verminkingen en vooral
geen overtuigen van anderen. Die mogen lekker zelf weten wat ze doen. Mits het maar legaal is en
anderen er geen nadeel van ondervinden, in welke vorm dan ook.
De minor heeft mij geholpen met weer een nieuwe blik te kijken naar de gebeurtenissen in het
verleden en hoe een beetje cynische blik kan helpen om de werkelijke beweegredenen van wat men
probeert voor te spiegelen te doorgronden. Het is niet dat ik naïef was, maar het helpt wel als je
wordt geholpen om de grote lijnen te ontdekken en verbanden te zien. Net als voor iedereen is het
gewoon iets waar vaak niet verder over wordt nagedacht, behalve door hen die de achterliggende
agenda willen uitvoeren. Daarbij wint degene die het beste kan schaken. Degene die het langst
vooruit kan kijken en daarnaar in het moment naar kan handelen. Waar voorheen de VS hier heel
goed in was is die rol nu geheel overgenomen door China, die hoeven geen rekening te houden met
de waan van de kiezer. Door hun lange termijnplanning kunnen zij verder plannen, zonder helemaal
afhankelijk te zijn van of gestuurd te worden door toeval en omstandigheden. Maar daarover kan
een hele minor of zelfs een major worden bedacht.
Toeval en omstandigheden. De basis van vrijwel (niets is absoluut) alles wat geschiedenis heeft
bepaald en voortgebracht. Naast de toeval en omstandigheden kan er door betrokkenen elk moment
een nieuwe keus worden gemaakt, die de loop van je leven en zelfs de geschiedenis kan veranderen.
Dank dat ik de minor kon volgen. Samen met de geweldige excursies was het een mooi cadeau,
waarvan ik bij de keuze voor het doen van de deeltijd Pabo, niet wist dat ik het zou krijgen. Soms kies
je iets dat toevallig iets heel bijzonders wordt en soms is iets niet helemaal toevallig.
Dank voor de mooie colleges en deze bijzondere ervaring.
B. V.