Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog 2024-2025 (1 tm. 10).

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (1).

Ik begon aan deze tour met de verwachting om meer te leren over de geschiedenis van de plekken waar we naartoe gingen. Het doel was om een dieper begrip te krijgen van wat er precies is gebeurd op deze locaties en waarom deze gebeurtenissen zo’n grote impact hebben gehad. Ik wilde niet alleen de feiten kennen, maar ook de menselijke kant begrijpen: de verhalen, de gevoelens en de gevolgen voor de mensen die daar betrokken bij waren. Tegelijkertijd hoopte ik dat deze reis zou helpen om de theoretische kennis uit de lessen te verbinden met de realiteit op locatie. De bezoeken waren realistischer en kritischer dan ik had verwacht. We keken naar alles met een open en onderzoekende blik, wat ik als verfrissend ervaarde. In plaats van alleen te luisteren naar een gids of docent, kregen we de ruimte om zelf na te denken en ons eigen perspectief te vormen. Dit gaf me een gevoel van autonomie en vertrouwen, omdat ik al veel kennis had opgedaan uit de lessen en me daardoor comfortabel voelde om mijn eigen gedachten te delen. Het was een unieke ervaring om geschiedenis niet alleen vanuit boeken te leren, maar ook fysiek op de plekken waar het heeft plaatsgevonden, wat een nieuwe dimensie aan mijn begrip heeft toegevoegd. Deze excursies hebben me geleerd kritisch te zijn en altijd zelf te blijven nadenken, ook als je wordt geconfronteerd met heftige verhalen of beelden. Ik heb geleerd om niet overweldigd te raken door secundaire traumatisering, maar juist om afstand te bewaren en tegelijkertijd empathisch te blijven. Het geheel, de lessen ter voorbereiding, de bezoeken op locatie en de verslaglegging achteraf, heeft bijgedragen aan een grote leerervaring. Het heeft me geholpen om niet alleen historisch inzicht te krijgen, maar ook persoonlijke vaardigheden verder te ontwikkelen, zoals reflectie en kritisch denken. Voor mezelf heeft deze ervaring veel betekend. Ik heb geleerd hoe belangrijk het is om te weten wat er op een bepaalde plek is gebeurd, omdat je daardoor beter begrijpt waarom de wereld is zoals die nu is. Het heeft me meer zelfvertrouwen gegeven. Deze minor voelt onbewust als een soort cursus in mentale kracht: een levensles verpakt in een Tweede Wereldoorlog-thema. Het gaat niet alleen over geschiedenis, maar ook over hoe je jezelf staande houdt in moeilijke situaties en hoe je kritisch blijft in een complexe wereld. Het zijn lessen die je nergens anders leert, maar die essentieel zijn voor het leven. Beroepsmatig heeft het me geholpen om met een bredere blik naar situaties te kijken. De vaardigheden die ik hier heb ontwikkeld, kritisch denken, reflectie, en de kunst van observeren zonder direct te oordelen, dus “parkeren”, zijn waardevol in elke context. Daarnaast ben ik me als toekomstig verpleegkundige er bewust van wat voor effect een uniform heeft. Het Milgram experiment en de gevolgen ervan hebben me bewust gemaakt van de macht die een uniform je geeft en dat als je het aan hebt je op moet passen met wat je doet en zegt. Op korte termijn gebruik ik deze ervaring om bewuster en nieuwsgieriger naar de wereld te kijken. Op de lange termijn weet ik nog niet precies hoe ik de ervaringen van deze minor zal toepassen, maar ik weet zeker dat de lessen en inzichten die ik hier heb opgedaan me regelmatig zullen blijven bezighouden. Ik zou deze locaties zeker opnieuw willen bezoeken. Niet alleen om nieuwe inzichten op te doen, maar ook om te zien hoe mijn perspectief door de tijd heen is veranderd. Elke keer dat je zo’n plek bezoekt, zie je nieuwe details en krijg je andere inzichten, afhankelijk van waar je staat in je eigen ontwikkeling, Maar ook om anderen wat meer bij te brengen over het verleden en wat ik heb geleerd en om kritisch te kijken. Wat ik heb geleerd, is dat het leven niet altijd logisch of voorspelbaar is. Soms hebben dingen een reden, maar niet alles is te verklaren. Dat contrast, tussen licht en donker, tussen logica en mysterie, heb ik leren accepteren. De trap van het leven gaat altijd door, zonder dat je precies weet waar hij eindigt. Het is een reis waarin het niet alleen draait om de bestemming, maar vooral om de weg ernaartoe. Door deze minor ben ik me bewuster geworden van de kleine lichtpuntjes die onderweg verschijnen. Vaak ben je zo gefocust op de klim en de doelen voor je, dat je vergeet om je heen te kijken. Ik heb geleerd om stil te staan en mijn blik te verruimen, om de waarde te zien in de kleine momenten van licht en hoop. Het leven is niet alleen een reis van leren en verzamelen, zoals de boeken in de bibliotheek, maar ook van accepteren en genieten van wat er al is, zelfs in het onbekende. Het leerproces van deze periode: een reis vol contrasten, van licht naar donker en van onzekerheid naar rust. Hoewel ik nog niet weet waar het me naartoe leidt, ben ik me nu meer bewust van de waarde van de reis zelf, en van de lichtpuntjes die ik onderweg mag zien.

Mijn verwachtingen zijn overtroffen. Ik had gehoopt mijn kennis te verbreden en nieuwe perspectieven te ontdekken, en dat is gelukt. Wat ik niet had voorzien, is de persoonlijke ontwikkeling die deze minor met zich meebracht. Ik heb geleerd met een open mindset naar anderen te luisteren en hun verhalen volledig te begrijpen voordat ik een oordeel vel. Het concept van "parkeren" heeft me geholpen om mijn eigen waarden en normen tijdelijk opzij te zetten en onbevooroordeeld naar situaties te kijken. Hoewel het nog steeds een uitdaging is, ben ik me nu bewust van het belang van deze benadering, vooral wanneer een bredere kijk nodig is. De lessen waren gericht op daadwerkelijk leren, wat voor mij een verfrissende ervaring was in tegenstelling tot de gebruikelijke focus op regels en beoordelingscriteria zoals bij APA-stijl en grammatica. Ik heb mijn kijk op kritisch denken veranderd. Waar ik het eerst vaak associeerde met iets negatiefs, begrijp ik nu dat dit niet altijd het geval is. Feiten zijn soms moeilijk te accepteren, maar het is belangrijk dat ze gedeeld worden. Ik pas deze nieuwe denkwijze nu meer toe in mijn omgeving. Daarnaast heb ik geleerd dat mensen niet perfect zijn, wat me helpt anderen niet te labelen, maar ze als mens te zien. Ik heb geleerd om het leven minder serieus te nemen. Zoals W. zei: "Het leven heeft geen nut." Dit klonk eerst somber, maar voor mij was het een opluchting. Het heeft me geholpen de druk in veel situaties los te laten. Het biedt me ook een nieuwe blik op de absurde realiteit. Door een stap terug te nemen, kan ik dingen soms met afstand bekijken. Ik ben me ook meer bewust geworden dat ik zelf niet perfect ben en dat fouten maken normaal is. Het leven is vooral een balans tussen leuke en minder leuke momenten. Daarnaast heb ik geleerd om sterker te worden. Aan het begin van de minor vond ik het namelijk lastig om steeds over de Tweede Wereldoorlog te praten vanwege de zware emoties die het opriep. Nu kan ik daar beter mee omgaan, bijvoorbeeld bij de gaskamers en de ovens tijdens de excursie. Ik ben mentaal sterker geworden en kan beter omgaan met zulke "horrorplekken." Als professional heeft deze minor me geleerd om voorzichtig om te gaan met macht en verantwoordelijkheid, vooral als het gaat om een uniform. Ik ben me er nu van bewust hoeveel vertrouwen mensen hebben in iemand met een uniform, en het is belangrijk om dat vertrouwen niet te misbruiken. Het Milgram-experiment heeft me laten zien hoeveel invloed een autoritair persoon of uniform kan hebben op anderen, inclusief mezelf. Ik probeer mensen in uniform nu gewoon als mensen te zien, zonder dat autoriteit hen per definitie definieert. Ook heb ik geleerd hoe belangrijk het is om secundaire traumatisering te voorkomen. Tijdens de excursies en gesprekken met gidsen en gastsprekers zag ik hoe trauma's zich op verschillende manieren uiten. Dit heeft me geholpen om te begrijpen hoe groot de impact van trauma kan zijn en hoe ik in mijn werk als verpleegkundige een sterke mindset kan behouden om niet getraumatiseerd te raken door mijn cliënten. Dit inzicht is iets wat ik op school niet heb geleerd, maar wat essentieel is voor mijn werk. Door deze minor ben ik onbewust zelfverzekerder geworden. Dit heeft deels te maken met de fijne sfeer in de klas, die voelde als een familie. Ondanks dat ik niet iedereen even goed kende, voelde ik me op mijn gemak. Ik stapte uit mijn vertrouwde omgeving en bevond me in een compleet nieuwe wereld, wat me mentaal sterker en positiever heeft gemaakt. Ik ben nu minder afhankelijk van vrienden en geniet ervan om dingen zelfstandig te doen. De mindset en lessen die ik tijdens de minor heb geleerd, houd ik in mijn achterhoofd bij mijn reizen. Ik besef nu hoe waardevol het is om van tevoren meer over een plek te leren, zodat een bezoek betekenisvoller wordt. Dit zal ik toepassen als ik naar Parijs ga; ik wil me verdiepen in de geschiedenis en cultuur van de stad, zodat ik meer uit de ervaring haal. De excursies tijdens de minor hebben me geleerd hoe belangrijk het is om plekken echt te begrijpen. Het mantra "Veel zien is veel weten" is mijn leidraad geworden bij het bezoeken van historische locaties, en dit pas ik bewust toe in mijn toekomstige reizen. Wat mijn opleiding betreft, was ik voor de minor al aan het twijfelen of dit de juiste richting voor mij was, en die twijfel is er nog steeds. Toch kijk ik er nu positiever tegenaan en heb besloten mijn opleiding af te maken. Ik wil daarna graag iets in het buitenland doen, dus ik heb me opgegeven voor een buitenlandse stage van twee weken. Dit had ik voor de minor niet gedurfd. Het heeft me geleerd dat de dingen die ik spannend vind, vaak de meeste voldoening opleveren.

N. H.

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (2).

De belangrijkste leeropbrengst van de studiereis is voor mij het voorbereid op pad gaan. Door zaken vooraf te onderzoeken, meerdere bronnen te raadplegen en zo dus meerdere kanten van het verhaal te bekijken, maakt het dat een bezoek een stuk duidelijker wordt. Ten eerste omdat je weer wat er heeft plaatsgevonden, ten tweede omdat je zaken kunt filteren. Daarnaast is het kritisch kijken en luisteren ook een opbrengst: wat wordt er nu eigenlijk gezegd en in welke mate slaat dat op datgene waarvoor we hier zijn? Uiteraard is dit ook weer een logisch gevolg van het voorbereiden van een bezoek. Dat maakt wel echt dat je bewust gaat nadenken over uitspraken en zaken die tentoongesteld worden. De excursies zelf, en daarmee bedoel ik het bezoeken van de plaatsen, hebben ervoor gezorgd dat ik informatie in het juiste perspectief kon plaatsen. Het bezoek heeft geholpen om informatie op de juiste manier weg te zetten en zorgt bij mij voor het vormen van een beeld bij de verkregen informatie. Zo is het slapen in Ravensbrück bijzonder geweest, omdat het ook een beeld geeft van hoe dichtbij de SS-aufseherinnen hebben geslapen én hoe dicht het dorp eigenlijk bij het kamp lag. Door er op deze manier te zijn, ervaar je dus hoe het (enigszins) geweest moet zijn: de aufseherinnen leefden echt bij het kamp en het dorp moet er ook vanaf geweten hebben. Kortom: door kritisch en bewust kijken, vormt dat ook weer een deel van het verhaal/de geschiedenis. Als ik kijk naar de verslaglegging van de bezoeken, ben ik van mening dat dit bijdraagt aan een stuk bewustwording. Wat heb ik nu eigenlijk écht gezien op deze plek? Waarom moeten mensen deze plek wel, of juist niet bezoeken? Zo kan ik nog wel wat vragen noteren, maar het gaat erom dat ik bewust ben gaan nadenken over wat er nu eigenlijk allemaal gebeurde tijdens de bezoeken. De verslagging maakt ook wel dat ik bewuste keuzes ben gaan maken over wat ik nog lees en kijk: mede door de kritische vragen die gesteld werden en waar ik over ben gaan nadenken. Ook vanuit de lessen heb ik echt wel zaken meegenomen. Vanuit omgangskunde ben ik natuurlijk al erg bezig met gedrag en het menselijke aspect binnen het onderwijs. Echter, door het plaatsen van menselijk gedrag in de geschiedenis en de gevolgen daarvan ontstaat een compleet plaatje, om het zo te zeggen. Sterker nog: het inzicht van mensen in een hokje plaatsen qua stemgedrag, heb ik afgelopen week al in mijn lessen kunnen gebruiken. Het zijn dus niet alleen de bezoeken aan de locaties, maar ook zeker de besproken onderwerpen in de les die voor een leeropbrengst hebben gezorgd. Uit mijn verhaal blijkt denk ik wel, welke ervaringen ik mee ga nemen in mijn werk als professional. Ik doel dan uiteraard met name op het feit dat “het uniform” heet. Ik heb in deze minor onder andere gezien hoe mensen kunnen veranderen door alleen maar (simpelweg) een uniform aan te trekken. Ik ben daar behoorlijk van onder de indruk als ik eerlijk ben. Met name omdat ik zelf altijd de mens in het uniform wil blijven zien. Nu heb ik gezien dat die mens verschrikkelijke dingen kan doen. Die achtergrond ga ik wel meenemen in de rest van mijn professionele bestaan. Stilstaan bij een uniform en wat dat nu eigenlijk doet en/of betekent is een onderwerp wat ik mee ga nemen in de mijn lessen. Ik vind het leuk om te merken dat ik in mijn omgeving af en toe mensen kan choqueren met uitspraken. Ik merk dan dat mensen dat in eerste instantie niet begrijpen, maar als ik het later (onderbouwd met argumenten/literatuur/bezoeken etc.) uit kan leggen, er tóch een stukje verbazing ontstaat. Een zinnetje als: “zo heb ik er nog nooit tegenaan gekeken”, is er een die ik al meerdere malen heb gehoord. Voor mijzelf ben ik vooral erg blij dat ik het avontuur ben aangegaan. Het onderwerp lag me, het had mijn interesse, maar nu ik mijzelf verdiept heb door (nog nooit door mij geziene) literatuur te lezen, heeft het ook echt een stukje verdieping en verheldering gegeven. Ik heb al laten merken hoe ik dat in mijn lessen/professionaliteit en privéleven tot uiting laat komen. Wat ik toekomstige bezoekers zou willen meegeven is dat ze het bezoeken echt moeten gaan ervaren. Ga ervaren hoe het is op die locaties, ga ervaren welke sfeer er hangt, ga ervaren hoe gebouwen eruit zagen en ga ervaren hoe gruwelijk het destijds geweest moet zijn. Kanttekening daarbij is, dat je je goed voorbereid zodat je wéét waar het over gaat. Zonder die voorbereiding neem je alles aan en geloof je wat er gezegd wordt, terwijl het échte verhaal soms net iets anders is. Waarom ik dit meegeef? Omdat het bezoeken van de locaties een kwestie van ervaren is. Iedereen ervaart het anders en zodoende zal ik ook niet zeggen wat men moet doen. Het ervaren alleen al is echt bijzonder, een mening vormen mag iedere individu voor zichzelf doen. Het stukje voorbereiding vind ik wel belangrijk: door dat te doen, zíe je dingen echt zoals ze zijn/waren en kun je filteren. Uiteindelijk ervaar je op die manier een locatie nog intenser, om het zo maar te zeggen.

Mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog op dit moment is het zijn van een ontzettend groot, intens, complex en moeilijke oorlog. Met name het menselijke handelen heeft mij doen verbazen. Daarbij vraag ik me steeds meer af: wat fout wel echt fout, of deden zij wat er van hen verwacht werd op dat moment? Complexe processen hebben gespeeld, ook op het wereldtoneel. Daarbij zijn allerlei belangen die gespeeld hebben in de keuzes die gemaakt zijn. Mooie nieuwe blik op de oorlog, vind ik het feit dat er ook gekeken is naar het oosten. Het zijn vooral de Russen geweest die het einde van de oorlog hebben ingezet. Dat begon namelijk in Rusland, denk aan Stalingrad en Koersk. Uiteraard hebben de Britten, Amerikanen enz. ook een grote rol gehad. Ook op menselijk gebied zijn er veel dingen gebeurd in die tijd: mensen veranderde, deden dingen die zij moesten (of wilden) doen. Kortom: allerlei processen, belangen en intenties hebben gespeeld. Hiervan merken we heden ten dage nog steeds de gevolgen. Mijn wensen en leerdoel, gingen met name over het verbreden en verdiepen van mijn kennis, het bekijken “van de andere kant” en niet alles klakkeloos aannemen, maar een onderzoekende houding inzetten. Ik ben eigenlijk van mening dat er behoorlijk aan mijn wensen voldaan is. Het verbreden en verdiepen van mijn kennis is gelukt, mede door de aangeboden literatuur en scherpe blik op de zaak tijdens de lessen. Het bekijken van de andere kant is ook heel goed gelukt: we hebben stilgestaan bij daderprofielen en hoe men zover kan komen. Als hoogtepunt ook nog eens een bezoek aan het museum van de SS: toppunt als het gaat om daderschap natuurlijk. Het niet alles klakkeloos maar aannemen, is door de goede voorbereiding van en scherpte tijdens de bezoeken, ook aan voldaan. Die eigenschap inclusief de onderzoekende houding ga ik laten bestaan. Ik voel mij daar fijn bij en maakt ook dat ik met onderbouwing zaken kan delen of uit kan leggen. Algemeen gezien ben ik erg tevreden met hoe alles verlopen is: ik heb me op mijn gemak gevoeld, ik heb de lessen als scherp en prettig ervaren en ik ben blij dat een discussie of goéd gesprek met inhoud niet uit de weg gegaan werd. Over mijzelf als mens heb ik echt geleerd dat parkeren me best goed af gaat. Het woord parkeren, was eigenlijk wel een soort hoofdmoot van deze minor: geen mening vormen, het aannemen en later nog eens over nadenken. Dat parkeren maakt wel dat je niet snel een mening geeft, maar eerst even tot jezelf komt om goed na te denken wat je er nu eigenlijk van vindt. Daarnaast heb ik tijdens deze minor ook echt wel gezien hoe generaties van elkaar verschillen en dat ik daarbij óók heb moeten parkeren. De neutraliteit en het parkeren is als professional geen probleem: dat hoort bij mijn beroepsidentiteit. Als professional heb ik wel de verschillende kijken op problematieken meegenomen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de laatste les over Europa en populisme. Daar heb ik nog eens over nagedacht en ik heb het onderwerp afgelopen week direct in mijn eigen lessen meegenomen. Ook het onderdeel media en berichtgeving heb ik als zeer relevant, nuttig en verbredend gezien. Eigenlijk zien we alleen wat de media wil dat we zien. Dat is hoe het werkt: door deze minor heb ik echt wel ingezien dat ik meerde berichten/kanten moet bekijken om een mening te kunnen vormen. In feite zou je kunnen zeggen dat ik bij het lezen van berichten even moet parkeren om de rest op te zoeken. Informatie opzoeken, meerdere kanten bekijken alvorens een mening te vormen. Het is zo makkelijk gezegd, maar niet makkelijk gedaan. Wel is het belangrijk om te doen. Simpelweg om écht te kunnen zien wat er gaande is en niet wat men wil dat we zien. Door de kijk op de daders en hun handelen, maakt ook wel weer dat ik inzicht heb gekregen in het hoe en wat in hun gedrag. Dat maakt me weer bewuster dat aan elk gedrag gebeurtenissen uit de jeugd/kindertijd ten grondslag liggen, precies zoals ik geleerd heb in mijn opleiding. Het is nu interessant om te zien wat er kan gebeuren als er dus niet de juiste aandacht aan mensen gegeven wordt. Daarmee wordt weer een stukje bewustwording gecreëerd: door scherp te zijn op gedrag en aandacht te hebben voor dat gedrag en de persoon, kan zoveel voorkomen worden. Zowel voor het individu als voor de mensen om hem/haar heen. Ik werk met mensen en voor mensen. Tijd is helaas een factor die nog wel eens beperkingen op legt. Ik kan nooit, “want ik heb een afspraak”. Ik heb gezien hoe belangrijk het is om juist wel te kunnen. Om juist wel die tijd vrij te maken voor aandacht. Met de voorbeelden genoemd in deze minor, het bezoek aan de locaties en stilstaan bij het gedrag, bevestigd voor mij alleen maar dat ik concreet bezig moet blijven met gedrag en daar tijd voor vrij moet maken. Aandacht voor de mensen en laten zien dat ze gehoord worden. Daarmee wil ik doorgaan, of eigenlijk wil ik dat intensiveren.

Ook wil ik, als ik straks klaar ben met de opleiding, meer gaan genieten. Meer leuke dingen doen en stilstaan bij de mooie kanten van de wereld. Er is genoeg ellende: dat was toen, maar is nu nog steeds. Ik wil herinneringen gaan maken en de wereld om me heen gaan ontdekken. Juist nú.

A. P.

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (3).

Het is zoveel meer dan dat ik had verwacht. 

Ik begrijp niet dat Hitler geen ‘wiplash’ heeft gekregen. Hij ging alle kanten op. Van Polen naar Nederland naar Engeland en naar de Sovjet-Unie. Het is niet alleen wat wij leerden op school. Het is veel groter dan dat. De holocaust is een gedeelte daarvan. Maar niet elk kamp was een holocaust kamp. Iets wat wel in mijn idee stond. Het omvat zoveel meer. En ik denk dat er nog veel meer te leren is. Mijn beeld is ook het beeld van de Duitse bevolking die zijn ogen dichtknepen voor de dingen die om hen heen gebeurden. Was het angst? Was het omdat zij niet beter wisten? Of dachten zij dat een enkel iemand geen verschil kon maken?  Mijn kennis is nu dat het niet begon bij de Joden. De rassenzuivering begon bij hun eigen Duitse volk. Mijn kennis is ook dat alles met elkaar in verbinding staat. Als er op plek A iets gebeurt heeft dat gevolgen voor plek B om vervolgens weer effect te hebben op plek C. Mijn kennis is nu dat kampen verschillend waren. In het ene kamp zaten verzetsmensen, het andere zaten Joodse mensen en in een weer een ander zaten mensen vanuit legers. Strafkampen-werkkampen-vernietigingskampen. Ik heb geleerd om te kijken naar omstanders en naar daders. Wat waren hun ideeën? Hoe gingen zijn te werk en waarom. Ik heb nog beter leren parkeren. Iedereen kijkt anders tegen situaties aan, tegen de wereld. Op verschillende niveaus en door verschillende brillen. Bewustwording over mijn eigen gedachten. Dat ik bewuster moet omgaan met de medemens. Letten op mijn eigen racisme. Stoppen met labelen en indelen. En natuurlijk de feiten over de Tweede Wereldoorlog. Mijn verwachtingen en leerwensen zijn meer dan voldaan. Ik heb de afgelopen weken zo ontzettend veel geleerd en nieuwe inzichten gekregen. Ik heb nog beter leren parkeren. Iedereen kijkt anders tegen situaties aan, tegen de wereld. Op verschillende niveaus en door verschillende brillen. Bewustwording over mijn eigen gedachten. Dat ik bewuster moet omgaan met de medemens. Letten op mijn eigen racisme. Stoppen met labelen en indelen. Ik wil bewuster zijn van mijn eigen racisme. Maar ik wil ook het racisme proberen tegen te gaan. Dat kan al heel klein beginnen. Bij een opmerking die vrienden bijvoorbeeld maken. Hun bewust maken van wat zij zeggen. Dat als het over hen gezegd wordt het niet fijn is. Dit is iets wat ik tijdens mijn werk de kinderen al probeer bij te brengen. Denk na als je iets zegt over een ander of jij het fijn vindt als het over jou gezegd wordt. Behandel anderen zoals jij zelf behandelt wilt worden. Meestal is dat met respect. Deze minor heeft mij dat nog meer laten zien. Tijdens mijn werk ben ik hier al mee bezig. Binnen mijn vriendengroep en of familie zal dit stapje voor stapje gaan. Hun bewust maken van wat zij zeggen. En dan zonder dat ik respectloos naar hun toe ben. Zij hebben natuurlijk hun eigen overtuigingen en dat betekend niet dat zij slecht zijn. Maar misschien dat ik hen wel bewuster kan maken. Ik ben ontzettend blij dat ik bij deze minor mocht zijn. Eerlijk gezegd wist ik niet goed of dit voor mij weggelegd zou zijn. Door de interesses van mijn dochters en mijn vader ben ik uiteindelijk overstag gegaan. En ik had het niet anders gewild. Het heeft mij kritisch leren kijken. Opener te zetten naar de meningen van anderen. Bewuster te maken van de wereld om mij heen en al onze verschillen. Die er mogen zijn zonder oordeel te maken en uit te dragen. W. dank je wel dat je nu in mijn hoofd ‘woont’. Bij alles wat ik zie en lees komt de opmerking naar boven; Klopt dit wel? Is dit de waarheid? Was het vroeger echt zo? Check je bronnen. Ik had deze ervaring niet willen missen!

S. Z.

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (4).

Ik wist echt niet wat ik moest verwachten van de reis naar Duitsland. Vooraf was ik bang dat het onwijs zwaar en heftig zou zijn, en dat was het ook wel, maar toch kijk ik er met een goed gevoel op terug. Het is zo’n reis die je niet alleen veel leert over de geschiedenis, maar ook over jezelf en hoe je naar het leven kijkt. Door de minor en de reis ben ik op een andere manier gaan nadenken over dood en leven. Ik ben zoveel nuchterder geworden als het gaat om verlies en sterfelijkheid. Waar ik vroeger misschien meteen in paniek raakte of het niet wilde accepteren, kijk ik er nu met meer rust en relativering naar. Wat me vooral raakte, is het besef dat wij als mensen tot zoveel mooie, maar ook gruwelijke dingen in staat zijn. De oorlog draait voor mij nu niet meer alleen om de jodenvervolging, zoals ik dat op school leerde. Het is veel complexer geworden. Het gaat over macht, angst, menselijkheid, en hoe snel alles kan omslaan. Die laagjes begrijp ik nu veel beter. Een moment dat me extra bewust maakte van dit alles, was toen mijn oma ziek werd. Voor de reis had ik waarschijnlijk alleen maar verdriet gevoeld en me zorgen gemaakt. Maar na deze ervaring kon ik het op een andere manier benaderen. Ik realiseerde me dat ik de zegen heb gehad om 26 jaar van haar te mogen genieten en dat zij een mooi, vol leven heeft gehad. Dat besef voelde bijna troostend. Ik zag ineens hoe bijzonder het is om die tijd samen te hebben gehad, en daar ben ik nu veel dankbaarder voor. Voor de reis zou ik dat niet zo gezien hebben. De reis bracht niet alleen zwaarte, maar ook zoveel mooie momenten. Ik vierde kerst en oud en nieuw met L., en we praten nog steeds lachend over de reis, over W. en over de groep. Het was fijn om dit samen te hebben gedaan, om de ervaringen te delen en samen die balans te vinden tussen de zware onderwerpen en de lichte, grappige momenten die we onderweg hadden. Die verbinding met elkaar maakte alles zoveel dragelijker en mooier. Als ik iemand een tip mag geven: maak zo’n reis alleen als je er echt klaar voor bent. Volg een minor of een programma dat je goed voorbereidt, want het is niet iets wat je zomaar even doet. En als je het kan regelen, zorg dat W. meegaat! Hij maakt het verschil, met zijn kennis, zijn humor en de manier waarop hij iedereen erbij betrekt. Het zijn volle dagen, weinig pauze, maar daardoor blijf je erin zitten en haal je er ook echt alles uit. Het is heftig, maar ik beloof je, het is het waard.

E. V.

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (5).

Met een hoop verwachting ben ik begonnen aan de gehele minor Tweede Wereldoorlog Educatie. Ik was benieuwd naar de tour Lieux de Memoires. Met name was ik erg nieuwsgierig naar het bezoek aan de oorlogsbegraafplaats Ysselsteyn. De locatie was voor mij onbekend en dus wist ik niet wat mij te wachten stond. Daar vind ik altijd leuk. Kamp Vught was ik een aantal jaar voor ons bezoek nog geweest, dus daar wist ik het een en ander al van. Gelukkig was dit het laatste bezoek van onze tour en dus verwachtte ik, net zoals bij Westerbork en IJsselstein, een uitgebreide uitleg van een gids. Ik was erg benieuwd naar het bezoek aan Westerbork. Ik wist niet zo goed wat er zou gaan gebeuren. Zouden we een gids krijgen die alleen maar de Nazi’s beschouwt als verschrikkelijke mensen. Juist in de lessen voor ons bezoek aan Westerbork hebben we het veel over de nuances gehad. Een gids die dus een eenzijdig verhaal vertelt zou tegenstrijdig zijn met wat wij wisten. De tour Lieux de Memoires Duitsland was voorafgaand een stuk spannender.

Je had geen idee wat je kon verwachten van een tour in het buitenland. Daarnaast had dit bezoek een duur van een week. Daarbij kwam kijken dat de locaties die we gingen bezoeken een stuk wreder waren dan die in Nederland. Bijvoorbeeld het bezoeken van Bergen Belsen terwijl we in de klas daar een beeldopname hebben gekeken waar ik voor het eerst even mijn ogen sloot. Het gevoel dat ik straks op de plek zou staan waar een bulldozer allemaal lijken heeft geraapt was niet prettig. Ik was erg nieuwsgierig naar het bezoek aan Ravensbrück. Ik had daar veel verhalen over gehoord en was wel benieuwd hoe dat nou echt was. Wewelsburg en Bernburg kende ik niet dus ging ik zonder verwachting naar toe. Dora Mittelbau was ik ook benieuwd naar. Het fascineerde mij hoe er van die grootte raketten hebben gepast in zo een buis. Het bezoek aan Bergen Belsen was precies zoals ik het verwacht had. Weinig te zien, maar af en toe wel lastig. Ook de plek waar al die lijken met een bulldozer zijn weggehaald was niet prettig om te zijn. Wel was het goed om een keer het kamp te bezoeken. Het is toch een beetje krom dat je je tot op een zekere hoogte verdiept in de Tweede Wereldoorlog, maar niet op plekken in Duitsland bent geweest. Ravensbrück was ook geen fijn bezoek. Het is toch anders om op de locatie te zijn waar het allemaal gebeurd is dan wanneer je gewoon thuis of in de klas er over praat. Het komt op de een of andere manier meer binnen als je er zelf bij bent. Dora Mittelbau vond ik erg interessant. Had al een hoop verwachtingen en vond het juist heel leerzaam. Alles over de raketten leren en hoe het leven in dat kamp was in vergelijking met Ravensbrück en Bergen Belsen erg leuk!

Bernbug was wellicht iet wat te heftig. Daar werd al voor gewaarschuwd. Het verhaal van Bernburg is gewoon heel gruw. Niet prettig om te zien dat dit echt is en nog steeds gebeurt. Die vergelijking met de problematiek in deze tijd is niet prettig om te maken. Wewelsburg was super interessant. Het gebouw zelf is natuurlijk prachtig. Daarnaast zitten er amper heftige verhalen vast aan die locatie. Het was van de SS, maar het was gewoon het hoofdkwartier. Ik probeer mij dan altijd in te beelden hoe ik daar zou hebben rondgelopen in die tijd. Hoe zou het geweest zijn. Ook was het bezoek erg leerzaam. Ik wist nog niet veel over de SS dus alles was nieuw en leuk om te horen. Ik denk dat voor je eigen algemene ontwikkeling en kennis het altijd goed is om historische locaties te bezoeken. Je leert iets anders als je zelf ter plaatse bent. Voor mij persoonlijk waren de excursies erg prettig. Tijdens de plenaire bijeenkomsten werd er vaak gezegd dat je kritisch moet kijken naar gidsen. Dat mensen graag hun eigen verhaal van de geschiedenis vertellen, maar dat niet altijd de feiten zijn. Om zelf dit te ervaren was fijn. Zo kreeg ik er een beter beeld over en kon ik makkelijker mijn eigen mening daarover vormen, in hoeverre dat van belang is. Daarbij komt kijken dat het denk ik goed is om naar plekken te gaan waar je kan herinneren en reflecteren. De voorbereiding vond ik goede opdrachten. Zoals ik in mijn portfolio beschreef is het denk ik belangrijk dat je je voorbereid als je een historische locatie gaat bezoeken. Ik ben iemand die dat vanuit zichzelf al snel doet, maar voor degene die dat minder hebben is zo een opdracht een goede drijfveer. Daarnaast is het handig dat je voorkennis hebt over de plek die je gaat bezoeken zodat je niet in bijvoorbeeld Westerbork moet vragen waarom Adolf Hitler vond dat het Joodse ras minder waard was. De verslaglegging is minder mijn ding. Ik snap de opdracht en het leerdoel. Het is ook verstandig om na een bezoek er thuis rustig nog een keer over na te denken en alles te reflecteren, maar voor mij voelt het iet wat overbodig. Ik bespreek veel van wat ik meemaak thuis en met vrienden. De Tweede Wereldoorlog spreekt mij erg aan en dus vertel ik veel over wat ik leer tijdens de plenaire bijeenkomsten en de bezoeken aan de locaties. Daardoor voelt een verslag schrijven daarna als dubbelwerk. Aan de andere kant is het voor mij ook wel weer makkelijker, want ik heb alles al besproken. Ik hoef het dus alleen nog maar op papier te zetten. Het denkwerk is al gedaan. Als sportjournalist kan ik op korte termijn niet direct iets met alle informatie die ik tijdens het volgen van de minor en het bezoeken van de locaties heb opgedaan. Wel kan ik veel met het kritisch leren kijken naar dingen. Als ik een interview ga voorbereiden zal ik vast nog een terug denken aan deze minor! Uiteraard kan ik op langer termijn wel veel met de oorlogsinformatie voor een uitgebreid verhaal. Ik kan bijvoorbeeld onderzoeken of er sportcompetities waren in kamp Westerbork. Dan is het verstandig als je veel over dat deel van de geschiedenis weet. Voor mij persoonlijk vind ik de informatie relevant. Ik ben erg geïnteresseerd in geschiedenis en dan specifiek dat twintigste-eeuw. Daarnaast denk ik dat veel van de problematiek die nu speelt in de wereld komt door wat tussen 1900 en 1955 heeft afgespeeld. Om een beter beeld te kunnen schetsen van wat er nu gebeurt en daarover mijn mening kunnen vormen is het belangrijk dat je de geschiedenis goed begrijpt. Dit is ook wat ik kan overbrengen op mijn omgeving. Ik kan mijn vergaarde kennis overbrengen als ik met familie of vrienden praat. Als je als bezoeker naar de locaties gaat is het denk ik van belang dat je je goed verdiept in wat de plek is. Dat hebben wij natuurlijk ook moeten doen en zo kan je veel specifieker plekken bekijken. Daarbij komt kijken dat je beter merkt of iemand de juiste feiten vertelt of niet. Bij het bezoeken van Ysselsteyn, Wewelsburg en Bernburg is een gids erg prettig. Toch fijn om net even op die plekken de extra belangrijke informatie te krijgen. Wellicht geef ik dat ook wel mee, omdat dat precies de locaties zijn waar ik nog wel een keer naar terug zou willen keren. Ik heb niet heel veel met concentratiekampen. Ik vind het lastig voor te stellen hoe het leven toen zou moeten zijn geweest. Er staat weinig overeind en ik heb in mijn leven inmiddels veel afbeeldingen gezien van de kampen. IJsselstein, Wewelsburg en Bernburg zijn iets mindere bekende plekken. Zeker Ysselsteyn zou ik nog wel een keer terug willen keren. Ik denk dat het voor bijna iedere Nederlander verstandig kan zijn om veel meer te weten over de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Zou kun je een veel beter beeld schetsen van die periode.

Wewelsburg raad ik aan, omdat je daarin gaat op de specifieke dingen van de SS. Daarnaast is de locatie erg mooi. Ik kan zonder enige twijfel zeggen dat mijn kennis van de Tweede Wereldoorlog misschien wel met 200% is toegenomen. Niet alleen bijvoorbeeld de kennis over Bernburg, Wewelsburg of Dora Mittelbau, maar ook de kijk op de oorlog. Of überhaupt het leven. Het kritisch kijken naar gebeurtenissen die ik eerst als iets goeds zag. Ik denk dat mijn kennis juist door dat te doen flink is vergroot. Als ik mijn kennis ga delen ben ik 600 pagina’s verder, dus dat doe ik niet. Wel kan beschrijven op wat voor een manier mijn kennis is vergroot. Over de meeste onderwerpen die we in de klas hebben besproken dacht ik alles te weten. Toch bleek dat niet zo te zijn. Over alles heb ik iets extra’s geleerd of ben ik er kritisch naar gaan kijken. Ik denk dat ik inmiddels veel kennis heb over de SS, de strategie van Hitler en hoe de oorlog in Nederland was. Als mens ben ik denk ik verandert door de minor. De kijk op de wereld is anders. Soms wat kritischer, soms wat makkelijker. Niet alles van anderen aannemen, maar altijd zelf blijven kijken. Blijf bij de feiten. Veel weten is veel zien.

F. V.

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (6).

Door de maanden heen heeft W. ons voorbereid op de tour Terres de Mémoires – Lieux de Mémoires tijdens de plenaire bijeenkomsten. Je probeert een beeld te vormen over hoe de reis naar Duitsland er uit gaat zien en wat je kunt verwachten. De minor is op een manier opgebouwd waardoor je eerst de ruimte en mogelijkheid krijgt om je geestelijk voor te bereiden. Vervolgens komen langzaamaan de soms toch wat confronterende beelden. Dit alles ter voorbereiding op de excursie naar Duitsland. Ik persoonlijk had daarom ook hoge verwachtingen van de verschillende locaties. Mijn verwachting was om meer tot de kern van de locaties te komen en fysiek meer te ervaren. Mijn hoop was, hoe klein dan ook, om mijzelf te kunnen verplaatsen in de omstanders, daders en slachtoffers. Daarnaast hoopte ik ook dat de locaties mijn gevoel zouden raken. Kort en krachtig, ik heb deze bezoeken ervaren als zeer waardevol. Ik kan ook echt wel stellen dat sommige momenten voor mij confronterend waren. Tijdens mijn carrière bij de KM heb ik verschillende extreme situaties meegemaakt. Dit heb ik niet ervaren als vervelend of naar omdat wij door onze training goed voorbereid waren. Ik was altijd “in control” en dat gaf mij een zeker gevoel. De bezochte locaties hebben mij laten inzien dat slachtoffers deze luxe niet hadden. Niemand was in control. Dit is een paar keer flink bij mij binnengekomen. Vooral de locaties Bernburg, Dora Mittelbau en Ravensbrück hebben mij diep geraakt. Dit kwam voornamelijk omdat op deze locaties tastbare elementen waren waardoor ik direct beeld had bij de situatie. Een van mijn grootste leeropbrengsten is dat de elementen van ervaren, zien, horen en zelf ondernemen voor mij een zeer effectieve combinatie waren. W. heeft tijdens de minor aangegeven dat veel studenten deze minor hebben ervaren als een van de beste cursussen van de gehele opleiding. Dit heeft denk ik twee kanten, de eerste is het onderwerp. Als je geïnteresseerd bent in het onderwerp dan is dit de minor voor jou. Aan de andere kant is het de creatieve manier van het (laten) leren. Voor mij voelen veel van de cursussen “geforceerd” aan waarbij ik niet het gevoel krijg dat de leerling en het leerproces centraal staan. Dit is absoluut wel het geval tijdens deze minor. Als ik een vergelijking moet maken dan denk ik dat 75% van deze cursus bij mij is blijven hangen. Vraag je mij een percentage te noemen voor het vak X dan ben ik bang dat ik niet verder kom dan 40%. De voorbereiding en verslaglegging zijn een belangrijk onderdeel voor de leeropbrengst. De voorbereiding omdat je zo, voordat je een locatie bezoekt, een gezonde basis qua informatie hebt over de te bezoeken locatie. Vooral het maken van het kenmerkende beeld voor je bezoek aan.. vond ik een belangrijk element. Dit zet je aan tot een diepere gedachten dan simpelweg een “samenvatting” maken. De verslaglegging is ook weer een onderdeel om het geleerde te herhalen en daar waar er toch nog onduidelijkheden zijn te verhelderen. Hierdoor blijft de kennis in mijn optiek langer hangen. Het belang voor mij heeft ook weer twee aspecten. Het eerste aspect is het kunnen doorgeven van de gebeurtenissen, verhalen en mensen laten inzien wat voor bizarre periode De Tweede Wereldoorlog is geweest. Niet het zoetsappige wat wij op school meekrijgen maar de lelijke, soms totaal niet leuke, waarheid. Het tweede aspect is voor mij al langere tijd een belangrijk punt geweest maar dit is verdubbeld sinds deze minor. Wij moeten met zijn allen stoppen met het maken van onderscheid. Het is totaal niet zinvol om te kijken en te willen bepalen hoe wij van elkaar verschillen. In mijn optiek komt hier, net als in De Tweede Wereldoorlog, vrij snel ongelijkheid en zelfs haat bij kijken. Het vervellende is echter dat dit element non-stop terug komt in onze maatschappij. Ik ben nu echter in de gelukkige positie dat ik daar enigszins, al is het maar binnen mijn eigen kring van invloed, wat aan kan doen. Ik ben sinds augustus teamleider geworden van een zeer divers team. Toen ik startte binnen het team waren er veel problemen tussen de collega’s onderling. Wat mij het meest is bijgebleven is het conflict tussen een “vaste” collega en een inhuur collega. De vaste collega wilde iets niet aannemen van de inhuur omdat zij toch geen vast contract had en daarom niet serieus genomen hoefde te worden. Ik heb aangegeven dat wij pas een team worden als wij elkaar als volwaardig zien. Dit realisatie moment was voor mij zeer waardevol en is iets wat ik in mijn gehele carrière mee kan nemen. Wat ik toekomstige deelnemers zou willen meegeven is: doe onderzoek en sta open voor de verhalen. Laat je niet beperken door je eigen gedachtegang en probeer je te verdiepen in de omstanders, daders en slachtoffers. Alleen dan krijg je het meeste mee van de locaties. Ik zou heel graag met mijn vriendin de locaties Bernburg, Dora Mittelbau en Ravensbrück nog eens willen bezoeken. Mijn vriendin en ik hebben veel gesprekken gevoerd over mijn ervaringen echter kan je niet elk gevoel omschrijven. Sommige locaties zijn zo heftig dat je daar moet staan om het echt te voelen. 

Er word mij gevraagd wat mijn beeld is van De Tweede Wereldoorlog na afloop van deze minor. Ik zie het zo, ik denk dat de gigantische aanhang voor Hitler en zijn partij is ontstaan uit onvrede voor wat er toen speelde in Duitsland. Het ging door het beleid van Hitler beter in het land dus waarom zou men zijn ideeën in twijfel trekken? Ik denk ook dat de rest van Europa een grote fout heeft gemaakt door te afwachtend te zijn waardoor Duitsland de kans had zich voor te bereiden op een oorlog, en dat werd het uiteindelijk. Mijn beeld van De Tweede Wereldoorlog is te omschrijven als wetteloosheid, chaos, polarisatie en willekeur. Mijn kennis met betrekking tot De Tweede Wereldoorlog is enorm gestegen. In mijn introductiestuk heb ik geschreven dat ik mij best wel schaamde vanwege het ontbreken van deze kennis. Ik durf nu echt wel te stellen dat ik goed op de hoogte ben van het “echte” verhaal. Aan mijn verwachtingen en leerwensen zijn volledig voldaan. Ik heb veel gelezen over persoonlijke verhalen van vooral daders en slachtoffers wat ik zeer waardevol vind. Ook, zoals net gezegd, kan ik vol overtuiging zeggen dat ik andere mensen wat mee kan geven over De Tweede Wereldoorlog. Wat ik heb geleerd tijdens deze minor? Inhoudelijk, over mijzelf, andere, als mens en professional? Wat betreft het inhoudelijke is het te veel om op te noemen. Naast het overduidelijke als data, gebeurtenissen en daadwerkelijk de geschiedenis staat voor mij persoonlijk één aspect bovenaan. Ik hecht enorm veel waarde aan de kennis die ik nu heb over het verloop van de carrière van Hitler, zijn karakter, zijn politieke tegenstanders en hoe hij ook zijn eigen volk heeft vernietigd. Ik ben het meest geschrokken van de wetswijzigingen die hij heeft doorgevoerd waarbij het mogelijk was om verplicht mensen te laten steriliseren. Dit geeft voor mij aan dat Hitler zijn hoofddoel was om een Arische ras te creëren. Wat ik over mijzelf heb geleerd is dat het parkeren van gevoelens en meningen enorm helpt bij het objectief kunnen opnemen van informatie. Ik had niet verwacht dat dit (na veel oefenen) mij zo goed zou afgaan. Ik had op voorhand verwacht dat dit een groot probleem voor mij zou worden. Wat ik heb geleerd over andere is vooral een bevestiging van wat ik al wist. Mensen kunnen zonder grote moeite andere mensen moedwillig iets aandoen. Zolang de juiste setting, de juiste personen en de omstandigheden zich voordoen kunnen er situaties ontstaan waarbij mensen niet menselijk gedrag laten zien. Ik zeg wel niet menselijk, maar als dit gedrag altijd kan ontstaan is het dan misschien gewoon menselijk? Wat ik heb geleerd als professional heb ik al meerdere malen aangegeven in dit stuk. Ik zie en hoor wekelijks op mijn werk dat men zich beter wil voelen dan andere door zichzelf of de ander in een bepaald hokje te plaatsen. Zolang wij hier niet mee stoppen komen wij nooit echt nader tot elkaar. Voor de volgende vraag wil ik vooral de situatie schetsen. De samenstelling van onze groep was vrij divers, verschillende achtergronden maar vooral leeftijden. Een van mijn persoonlijke leerdoelen was het leren parkeren. Gaandeweg ben ik hier aan gaan werken echter hielp een bepaalde situatie mij enorm. Op een gegeven moment ontstond er wat rumoerigheid in de klas naar aanleiding van een stelling van W. Bepaalde studenten konden zich hier niet in vinden en konden het onderwerp ook niet loslaten. Wat je daarin merkte was dat die bepaalde studenten heel erg de behoefte hadden om zich uit te spreken en hun mening te verkondigen. Het leek zelfs wel alsof zij dit als een plicht voelde. Wij hadden eerder met elkaar afgesproken dat parkeren soms noodzakelijk was om tot de kern van het onderwerp te komen, dit was zo’n moment. De studenten kregen voor nu even niet het toneel. Er was zichtbaar weerstand waardoor men ook niet goed meer open stond voor het grotere plaatje. Dit was voor mij het perfecte voorbeeld wat mij heeft geholpen in het leren parkeren. Wanneer je dat kunt sta je ook open om meer te leren over de verschillende aspecten tijdens een oorlog. De laatste vraag vind ik persoonlijk de meest interessante. Zoals eerder aangegeven ben ik nu in de luxe positie op mijn werk om mijn normen en waarden goed kenbaar te maken binnen mijn team maar ook bij de mensen met wie ik werk. Op de M. werken ongeveer 9500 mensen. Omdat ik één van de eindverantwoordelijke ben voor de veiligheid van deze collega’s kom ik ook met veel van hen in contact. Mijn missie is om vanuit mijzelf te laten zien dat rang, stand, afkomst, geaardheid er niet toe doet. Wij zijn allen gelijk en wij moeten elkaar behandelen zoals wij zelf ook behandeld willen worden. Ik ben dit nu al in de praktijk aan het brengen door mijn inhuur collega’s en vaste collega’s samen te brengen in projecten. Ik probeer het niet te forceren maar ik zie nu al dat de samenwerking beter gaat en dat men elkaar ook echt leert kennen. Ik ga proberen dit is de toekomst uit te breiden.

R. S.

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (7).

Mijn beeld van WO2 is enorm veranderd het afgelopen jaar. Ik ben er dit halfjaar achter gekomen dat het hedendaags nog steeds erg relevant is voor de situatie in de wereld. Ook heb ik een kritisch beeld gevormd over onze Amerikaanse "helden". Operatie Paperclip is een voorbeeld van dit kritische beeld dat ik heb gekregen van WO2. Ook ben ik me het afgelopen jaar meer gaan verdiepen in een onderwerp binnen WO2 waar ik eerder nog nooit over had nagedacht: de herdenkingscultuur van WO2. De herdenkingscultuur van WO2 is een onderwerp waar ik nog veel over wil leren en lezen. Ik ben hier zoveel kritischer naar gaan kijken tijdens en na mijn reis door Duitsland. Mijn beeld van WO2 is nu dat het een verschrikkelijke oorlog was waar een groot deel van de wereld op een verkeerde manier naar kijkt. We zijn door verkeerde en eenzijdige informatie niet kritisch gaan kijken naar de rol van de geallieerden in WO2. Voor mij is WO2 een hoop hypocriete zooi. Ik denk dat ik meer weet dan de gemiddelde persoon die geschiedenis als examenvak heeft gehad. Ik heb een goede basis over de verschillende fases binnen de Holocaust. Ook heb ik een aardige kennis over Hitler en de manier waarop hij tot zijn macht is gekomen. Ik heb tijdens de minor kennisgemaakt met gevoelige onderwerpen tijdens en na WO2. Ik heb op dit moment veel kennis over specifieke onderwerpen waar veel mensen niet eens over nadenken. Ik heb het hier over de plekken die wij bezocht hebben: de mijnen van Dora-Mittelbau, de meisjes van Uckermark en de herdenkingsculturen binnen Oost- en West-Duitsland. Ik vind het belangrijk dat zulke kennis niet verloren gaat binnen mijn generatie, dus ik ben blij dat ik dit in het afgelopen halfjaar heb geleerd. Ik heb tijdens deze minor veel geleerd over mezelf als mens. Ik merkte dat ik aan de start van de minor erg in mijn eigen politieke bubbel zat. Ik ben tijdens de reis naar Duitsland veel mensen tegengekomen die anders kijken naar bepaalde onderwerpen dan ik. Voor de minor schoot ik vaak in discussie met mensen met wie ik niet dezelfde politieke mening deelde. Ik heb tijdens de minor geleerd om bepaalde emoties die omhoog kunnen schieten als ik het ergens niet mee eens ben, te parkeren. Ik denk dat me dat veel meer ruimte kan geven om andere mensen te leren begrijpen. Ook tijdens de les werden er dingen aangekaart waar ik het niet mee eens was. Aan het begin van de minor kon ik daar soms geïrriteerd van raken, maar steeds dieper in het programma leerde ik van andere inzichten op onderwerpen. Als je een week met elkaar op stap bent, komen er gesprekken over bepaalde onderwerpen waar je als groep anders over denkt. Door meer te kijken naar de achtergronden van de personen en niet naar de mening zelf, heb ik veel geleerd over mezelf en anderen. Door het leren parkeren van meningen en emoties kon ik rustiger een gesprek aangaan met mensen. Ik denk dat ik dit later in mijn werk als professional veel moet gebruiken. Ik ga dit jaar aan het werk in het jongerenwerk in Amsterdam-West. Dat zijn jongeren met andere normen en waarden dan die ik gewend ben. Door veel te kijken naar waar de jongeren vandaan komen, kan ik hun emoties en overtuigingen leren begrijpen. Als jongerenwerker met een andere afkomst, cultuur en overtuigingen kan het lastig zijn om een band op te bouwen. Door bepaalde emoties en acties van anderen te parkeren en er later op terug te komen, kun je er als professional rustiger naar leren kijken en het beter begrijpen. Ik heb meerdere goede voornemens die ik na deze minor wil gaan vervolgen. Ik wil beginnen met een heel simpel onderwerp. Tijdens deze minor ben ik erachter gekomen hoe leuk en interessant lezen kan zijn. Voor deze minor was ik eigenlijk nooit bezig met lezen en las ik alleen maar op mijn telefoon. Toen we aan het begin van de minor stukken moesten lezen uit een boek, moest ik echt weer wennen aan het lezen. Ik vond het moeilijk om me te concentreren en de regels bij te houden; ik schrok hier best van. Ik moest het lezen van een boek echt weer aanleren. Gelukkig was het een interessant boek en leerde ik er veel van. Door meer te lezen leerde ik veel meer dan ik had gedacht. Het klinkt natuurlijk heel simpel allemaal, maar voor mij waren dit de eerste stappen in een goede richting. Nu probeer ik steeds meer te lezen in plaats van mijn telefoon te pakken. Naast veel lezen heb ik ook geleerd om kritisch te kijken naar bepaalde onderwerpen in het nieuws en op nieuwssites. Als ik iets heb geleerd tijdens deze minor, is het om meer onderzoek te doen naar onderwerpen die je in het nieuws ziet. Door meer onderzoek te doen, leer je over actuele onderwerpen in de wereld en richt je je op de juiste informatie. WO2 was hier een perfect voorbeeld van. Door echt veel onderzoek te doen naar gebeurtenissen, mensen en feiten, kom je achter de echte waarheid van het onderwerp. WO2 was een goede basis om verder te bouwen op het onderzoek doen naar gebeurtenissen. Door onderzoek heb ik gezien hoe hypocriet de wereld kan zijn.

O. H.

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (8).

Ik kan wel zeggen dat mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog enorm is veranderd sinds het begin van deze minor en in vergelijking met wat ik beschreef in mijn startdocument. In het startdocument zag ik de Tweede Wereldoorlog vooral als iets dat van groot belang en essentieel was voor Nederland. De dingen die ik daarmee associeerde, waren voornamelijk de Holocaust en het verzet. Maar nu ik deze minor heb ervaren, realiseer ik me dat Nederland slechts 1% was van alles wat er gebeurde tijdens de Tweede Wereldoorlog en dat Nederland het zelfs best goed had. Er waren zoveel meer landen die een belangrijkere rol hebben gespeeld in de oorlog of meer hebben geleden. Wat me ook is opgevallen, is dat de Holocaust weliswaar een van de redenen is waarom de Tweede Wereldoorlog zo bekend en spectaculair wordt geacht, maar dat de oorlog niet alleen om de Holocaust draaide. Zeker na mijn week in Duitsland heb ik ingezien dat de oorlog veel meer omvatte dan alleen dat. Ook keek ik in het begin bijvoorbeeld behoorlijk op tegen het Nederlandse verzet, mede doordat het in mijn jeugd zo is opgehemeld in films en musicals, waar het verzet werd neergezet als een reden waarom Nederland heeft gewonnen. Hoewel ik al wist dat dit niet het hele verhaal was, is het nu wel heel duidelijk geworden dat het verzet niet zo heilig en groots was als ik vroeger dacht. Het verzet was niet zo simpel en zeker niet zwart-wit. Hetzelfde geldt voor het perspectief van de daders. Duitsers hebben veel verschrikkelijke dingen gedaan, maar de geallieerden waren ook zeker geen heiligen. Het koningshuis was ook niet zwart-wit: het was complexer en minder mooi dan het vaak leek. Eigenlijk geldt dat voor de oorlog in zijn geheel: zelfs wanneer de oorlog begon of eindigde, is niet zo zwart-wit als het in eerste instantie lijkt. Alles is veel complexer en genuanceerder dan ik ooit had gedacht.

Ik herinner me nog dat W. aan het begin van de minor tegen de klas zei dat we zouden gaan begrijpen waarom sommige mensen meer houden van moorden dan van seks, of waarom de Duitsers de keuzes hebben gemaakt die ze hebben gemaakt. Daar had hij absoluut gelijk in. Aan het begin van de minor dacht ik nog dat de daders van de Tweede Wereldoorlog, kort gezegd de Duitsers, allemaal beïnvloed waren door een extreem slechte ideologie en daardoor minderheidsgroepen vervolgden. Ik dacht ook dat iedereen die in de SS zat slechte mensen waren die bijvoorbeeld een slechte opvoeding hadden gehad. Maar door deze minor, waarin je alles van meerdere kanten leert bekijken, besef ik dat het allemaal veel genuanceerder ligt. Ik kan me nu heel goed inleven in hoe het was om bepaalde keuzes te maken, zoals toetreden tot de SS. Ik kan begrijpen waarom normale Duitsers hun woede of agressie soms op gevangenen afreageerden of waarom er zoveel geweld werd toegepast. Sterker nog, ik denk dat als ik in Duitsland had gewoond tijdens de Tweede Wereldoorlog, ik misschien ook bij de SS was gegaan. Soms kijk ik naar mijn medestudenten en kan ik hen ook zien als potentiële SS’ers, misschien zelfs als beruchte in die tijd. Waar ik vroeger een soort frustratie of haatdragend gevoel had tegenover de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog, is dat gevoel nu bijna helemaal verdwenen. Het gaat niet meer om goed of fout in deze oorlog. Er zijn onethische beslissingen genomen en er zijn slechte dingen gebeurd, maar dat maakt mensen niet per se "slecht." Net zoals er ook geen "goede" mensen waren, bijvoorbeeld in het verzet. Ik weet zeker dat ik nog lang niet alles weet, maar mijn kennis over de Tweede Wereldoorlog is inmiddels wel veel uitgebreider, vooral buiten Nederland. Zo heb ik nu veel meer geleerd over landen zoals Italië, Noord-Afrika, Japan en het oostfront, maar ook over de rol van Amerika. Daarnaast begrijp ik nu veel beter de verschillende ideologieën die destijds een rol speelden. Voorheen had ik daar eigenlijk geen idee van. Ik heb nu kennis over communisme, fascisme, nazisme, socialisme, kapitalisme en zelfs populisme. Ik begrijp ook hoe deze ideologieën met elkaar in conflict kwamen tijdens de oorlog. Dit is een groot verschil met wat ik in mijn startdocument aangaf, waarin ik vooral kennis had over Nederland en nauwelijks iets wist over de situatie in andere landen. Dat laat wel zien hoe beperkt mijn kennis toen was over de verschillende stromingen en ideologieën, en hoe die verweven waren met de oorlog. Voorheen richtte mijn kennis zich vooral op het burgerlijke aspect, zoals het verzet, de Holocaust en het onderduiken. Maar ik wist eigenlijk niets over de strategieën die voorafgingen aan het innemen van gebieden. Ik kende de term "Blitzkrieg" bijvoorbeeld nog niet en had geen idee van hoe belangrijk deze tactiek was. Ook wist ik weinig over de Battle of Britain of hoe de oorlog via Nederland verliep, waarbij bruggen een cruciale rol speelden. Nu weet ik dat allemaal wel. Natuurlijk kan ik niet alles in detail bespreken, maar basisfeiten die voorheen onbekend waren, maken nu deel uit van mijn begrip van de oorlog. Dat voelt als een enorme vooruitgang. Verder heb ik ook veel geleerd over beeldvorming en propaganda met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog zelf was propaganda al een enorm krachtig middel. Nazi-Duitsland gebruikte dit bijvoorbeeld om antisemitisme en nationaalsocialistische ideeën te verspreiden, haat jegens de geallieerden te zaaien en hun eigen ideologie te versterken. Hitler zijn behoefte aan een positief beeld, was zelfs zo belangrijk voor hem, dat hij daarop gebaseerd bepaalde militaire keuzes heeft gemaakt die achteraf misschien niet zo handig zijn geweest voor de strijdvoering. Het nastreven van hun ideologie was tijdens de tweede wereldoorlog dan ook de nummer 1 reden om de oorlog te voeren. Die enorme streven naar hun ideologie zie je ook terug aan alles wat nu nog te zien in Wewelsburg.

Wat ik echter vooral interessant vind, is hoe beeldvorming uit die tijd nog steeds invloed heeft op hoe we tegenwoordig naar de oorlog kijken. Een voorbeeld daarvan is het Nederlandse koningshuis. Koningin Wilhelmina wordt vaak verheerlijkt in verhalen over de Tweede Wereldoorlog, terwijl ze in werkelijkheid weinig heeft bijgedragen en zelfs naar Engeland is gevlucht, waardoor het land grotendeels aan zijn lot werd overgelaten. Toch is het koningshuis destijds actief bezig geweest om hun imago te verbeteren, wat tot op de dag van vandaag effect heeft gehad. Veel mensen denken nog steeds dat het koningshuis een grote, positieve rol heeft gespeeld tijdens de oorlog. Dit geldt ook voor het verzet en de geallieerden. In films en series worden de geallieerden vaak neergezet als dappere helden die altijd het goede deden, terwijl de Duitsers alleen maar slechte, emotieloze mannen zouden zijn geweest. Maar dat is een te simplistische weergave van de werkelijkheid. Niet alle Duitsers waren "slechte" mensen, en zelfs SS'ers waren vaak gewone mannen die moeilijke keuzes moesten maken. Ook normale Duitse burgers speelden een rol in de oorlog, en zij maakten soms keuzes die niet altijd moreel juist waren. Aan de andere kant waren het verzet en de geallieerden niet zo foutloos en heilig als ze vaak worden afgebeeld; ook zij maakten verkeerde keuzes en waren betrokken bij moreel ingewikkelde situaties waarbij veel mensenlevens verloren gingen. Daarnaast wordt beeldvorming hedendaags vaak gebruikt om complexe verhalen behapbare te maken. Een goed voorbeeld hiervan is het verhaal van Anne Frank. Hoewel haar verhaal wereldwijd bekend is, is het niet representatief voor alle gevangenen in de concentratiekampen. Toch zorgt die focus op Anne Frank ervoor dat de aandacht voornamelijk uitgaat naar Joodse slachtoffers van de Holocaust, terwijl er ook veel andere groepen werden vervolgd en onderdrukt. Denk bijvoorbeeld aan mensen met een functiebeperking, over wie je bijna niets hoort. Na de oorlog zie je hoe beeldvorming een soort "narratief" creëert over conflicten. Als je kijkt naar bijvoorbeeld de oorlog in Vietnam of de genocide in Rwanda tussen de Hutu's en de Tutsi's, merk je hoe deze conflicten vaak op een andere manier worden weergegeven om bepaalde ideeën te versterken. Zo hebben de Amerikanen in Vietnam veel dingen gedaan die moreel verwerpelijk waren, maar proberen ze dit als het ware recht te trekken door hun focus op de Holocaust en het benadrukken van hun rol als "bevrijders". Tegelijkertijd wordt de genocide in Rwanda soms niet eens als genocide erkend, omdat het niet in hun belang was om daar in te grijpen. (Daarbij kan ik dus ook benoemend dat ik zelfs nog veel meer kennis heb gekregen over oorlogen na de Tweede Wereldoorlog). Zo kan ik hier allemaal ook nog uren over doorpraten, maar tot slot ben ik enorm veranderd in mijn beeld vanaf de start van de minor. Mijn lievelingsfilm uit de jeugd, is toch niet zo realistisch als ik dacht of hetzelfde geld voor de musicals  die me allemaal op een bepaald spoor hadden gebracht.

Uiteraard is het belangrijk om te benoemen dat ik, ondanks dat ik Toegepaste Psychologie studeer, veel meer heb geleerd over de psychologie die een rol speelt tijdens oorlogen. Niet alleen in de context van de Tweede Wereldoorlog, maar ook bij andere conflicten. Ik heb beter inzicht gekregen in het gedrag van slachtoffers, omstanders en daders. Dit heeft mijn perspectief op de Tweede Wereldoorlog volledig veranderd. Waar ik me aan het begin van deze minor nog voornamelijk richtte op de basisfeiten over de oorlog, kan ik nu zeggen dat ik op veel punten zelfs de diepgaande psychologie achter oorlogen begrijp. Dit nieuwe inzicht laat me echt voelen alsof ik veel meer kennis heb dan andere mensen over de Tweede Wereldoorlog. Als eerste heb ik geleerd dat ik bewust onbekwaam ben, een inzicht dat ik vanuit de psychologie altijd meeneem. Na alles wat ik tijdens deze minor heb geleerd, besef ik hoeveel ik nog niet weet over de Tweede Wereldoorlog. Dit besef komt pas echt wanneer je ziet hoeveel informatie er beschikbaar is. Dat is één van de belangrijkste dingen die ik heb geleerd. Ten tweede heb ik geleerd om informatie over de Tweede Wereldoorlog – maar ook informatie uit bijvoorbeeld social media – even te parkeren. Onze docent benadrukte dit keer op keer, en ik merk dat het me echt heeft geholpen. Ik sta rustiger in het leven doordat ik niet meteen van alles uitga of me opwind over iets dat wordt gezegd. In plaats daarvan probeer ik er ontspannen naar te kijken, met het idee: het kan waar zijn, maar het kan ook niet waar zijn. Als ik echt wil weten of iets klopt, doe ik grondig onderzoek en kijk ik kritisch naar feiten. Ook handig voor in mijn loopbaan bij onderzoek doen. Wat ik verder heb geleerd, is dat psychologie een enorm belangrijke rol speelt in het begrijpen van menselijke keuzes en gedrag. Ondanks dat ik Toegepaste Psychologie studeer, heb ik nu meer inzicht in hoe mensen keuzes maken die ik eerder niet kon begrijpen. Ik heb geleerd hoe het voelt om slachtoffer te zijn, maar ook hoe het kan voelen om dader te zijn. Zo kan ik ook beter het gesprek aan gaan met mensen als professional en ontdekken hoe ik iemand het best kan helpen, doordat ik het beter begrijp. Daarnaast heb ik veel geleerd over groepsdynamiek: hoe een groep werkt, hoe ik me zelf in een groep opstel en hoe anderen dat doen. Dit heeft mijn inzicht vergroot in hoe ik invloed kan uitoefenen op een groep en hoe ik kan omgaan met groepsdruk of bepaalde groepsdynamieken. Handig voor onderzoek naar interventies in onze samenleving samen met het geven van educatie aan anderen. Wat me ook is bijgebleven, is hoe groot de invloed van context is op de acties die mensen uitvoeren. We kunnen ons nooit volledig in de schoenen van iemand plaatsen die tijdens de Tweede Wereldoorlog leefde, omdat het simpelweg een totaal andere tijd was. Dit heeft me ook doen inzien dat het in het dagelijks leven niet altijd eerlijk is om iemand te beoordelen of te veroordelen, omdat die persoon zich in een heel andere context bevindt.

Wat leuk is om te zien, is dat mijn leerdoelen aan het begin van de minor precies aansluiten bij wat ik heb geleerd én het meest interessant vond om te leren. Zo heb ik inderdaad geleerd hoe mensen zich gedragen in conflictsituaties en hoe ze keuzes maken tussen verschillende morele waarden. Bijvoorbeeld iemand in Duitsland die, gezien de context, misschien niet in een goede situatie verkeert en door bij de SS te gaan werken een betere status en inkomen kan krijgen. Daarnaast heb ik geleerd hoe daders tot hun keuzes of acties kwamen. Bijvoorbeeld hoe de mannen uit de Einsatzgruppen omgingen met het geweld dat ze moesten uitvoeren. Voor sommigen was het een manier om onverwerkte basisemoties of frustraties te uiten, terwijl anderen een gebrek aan empathie hadden of misschien een slechte hechting in hun jeugd hadden ervaren. De groepsdruk of gewenning hoort er bijvoorbeeld ook bij. Bij omstanders was het gedrag vaak vergelijkbaar: zij stemden in met wat er gebeurde en richtten zich vooral op hun eigen belangen. Hoewel ideologie een rol speelde, was dat vaak niet de belangrijkste reden. Groepsdruk was bijvoorbeeld een grote factor: als de rest niets deed, voelde jij je ook niet geroepen om actie te ondernemen. Verder heb ik inzicht gekregen in hoe slachtoffers omgaan met de gevolgen van wat er gebeurt. Ik heb geleerd over hoe trauma’s doorgegeven kunnen worden aan volgende generaties, wat leidt tot secundair trauma. Ook besefte ik hoe een oorlog het hele leven van een persoon kan beïnvloeden en pas echt eindigt als die persoon overlijdt. Uiteraard is het allemaal natuurlijk nog genuanceerder dan ik hier beschrijf, maar ik kan zeker zeggen dat ik mijn leerdoel wel heb behaald. Mijn toekomstdoel om stage te lopen bij Defensie is door deze minor ook niet veranderd, maar juist versterkt. Tijdens deze minor heb ik ontdekt dat ik goed kan omgaan met heftige indrukken en emotioneel beladen informatie. Dit was iets waar ik aan het begin van de minor nog bang voor was, omdat ik niet wist of ik het emotioneel aan zou kunnen. Het zien als een uitdaging heeft me geholpen om hiermee om te gaan, en nu weet ik zeker dat mijn doel om stage te lopen bij Defensie realistisch is. Misschien wil ik zelfs wel kijken naar een toekomst bij de politie. Daarnaast heb ik geleerd dat ik, wanneer het aankomt op onderzoek, studie of professioneel werk, mijn emoties goed kan scheiden van de situatie. Onze docent benadrukte aan het begin van de minor al het belang van het “parkeren” van je gedachten en emoties of het “stopzetten van de gedachtentrein”, en ik merk dat dit iets is wat ik nu goed onder de knie heb. Ideeën en plannen die ik heb voor mijn toekomstig handelen zijn voornamelijk gebaseerd op de psychologische kennis die ik heb opgedaan tijdens deze minor. Het is mogelijk dat ik ooit nog iets doe met mijn kennis van de Tweede Wereldoorlog, als ik toch de geschiedenis in wil gaan, maar ik zal me vooral richten op de psychologische kant. Alles wat te maken heeft met groepsdynamiek en gedrag vond ik enorm interessant, en daar lijkt het me ook leuk om iets mee te doen. Ik zou bijvoorbeeld onderzoek willen doen naar groepsdynamiek en gedrag, zoals onderzoek naar hoe het gedrag van individuen binnen een groep zich verhoudt in de context van Defensie of wat het effect is van groepsdruk binnen Defensie, zowel positief als negatief. Daarnaast lijkt het me interessant om interventies te ontwikkelen, zoals trainingen voor leiderschap of groepscohesie, of trainingen die zich richten op empathie tegenover anderen. Ook het herkennen van negatieve groepsinvloeden die tot gewelddadig of destructief gedrag kunnen leiden zou ik graag onderzoeken en aanpakken, om zo een positieve invloed uit te oefenen op groepen. Daarnaast zou ik ook onderzoek willen doen naar omstandergedrag binnen onze samenleving en hoe dit samengaat met discriminatie of antisemitisme, enzovoort. Het zou mooi zijn om meer inzicht te krijgen in deze kwesties en uiteindelijk een interventie te ontwikkelen die kan bijdragen aan het tegengaan van dergelijke problemen. Dit is natuurlijk op een veel grotere schaal, maar het zou een mooi doel zijn om op te zetten.

F. H.

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (9).

Ik zie de Tweede Wereldoorlog nu als een periode die niet alleen historisch, maar ook menselijk enorm complex is. Het is niet alleen een verhaal van grote veldslagen en politieke keuzes, maar ook van gewone mensen wiens levens volledig overhoop werden gehaald. Door de excursies en de lessen heb ik geleerd hoe de oorlog op verschillende niveaus – politiek, sociaal en persoonlijk – impact heeft gehad. Wat me nu vooral opvalt, is hoe grijs sommige morele kwesties waren, iets wat in geschiedenisboeken vaak wordt versimpeld of weggelaten. Het blijft moeilijk te bevatten hoe menselijke keuzes konden leiden tot zoveel leed en vernietiging, maar tegelijkertijd zie ik ook hoe hoop en overlevingsdrang een rol speelden wat ik eerst niet kon bevatten. Mijn kennis is aanzienlijk gegroeid sinds het begin van mijn minor. Ik weet nu meer over de verschillende fases van de oorlog, de organisatie, de rol van Nederland, en hoe verschillende kampen in Nederland en Duitsland functioneerden. Voorheen kende ik vooral de grote lijnen, maar nu begrijp ik beter hoe specifieke gebeurtenissen met elkaar verbonden zijn. De persoonlijke verhalen die ik heb gehoord tijdens de excursies, en de details over de kampen die we hebben behandeld, hebben mijn begrip verdiept. Ik weet nu hoe ik kan parkeren en welke vragen je wanneer moet stellen. Ook heb ik hele nieuwe dingen geleerd, afschuwelijke situaties zoals prostitutie, uitbuiting, menselijke experimenten, mishandelingen, het t4 project, en arbeid in afschuwelijke omstandigheden. Aan mijn verwachtingen is voldaan. Ik wilde een dieper begrip krijgen van de persoonlijke, psychologische en menselijke kant van de oorlog, en dat is zeker gelukt door de excursies en lessen. Ook dadergedrag en de psychologie van groepsdruk vond ik heel interessant. Wat ik niet had verwacht, is hoe onmenselijk sommige situaties zouden zijn, bijv. het t4 project. Dit heeft me niet alleen meer kennis, maar ook meer respect gegeven voor de slachtoffers en overlevenden. Wel merk ik dat ik nog vragen heb over hoe we deze geschiedenis op een relevante manier kunnen blijven doorgeven aan nieuwe generaties. Dit blijft een belangrijk leerpunt voor mij. Het heeft mij ook aan het denken gezet over geschiedenis educatie, en geïnspireerd om meer met burgerschap en geschiedenis te doen in mijn lessen. Ook heb ik geleerd wat voor machtsposities iemand kan hebben en wat dat met je doet. Zelfs zo ver gaan dat je wetten veranderd om mensenrechten te omzeilen kan ik nooit begrijpen. Inhoudelijk: Tijdens deze minor heb ik mijn kennis over de Tweede Wereldoorlog enorm verdiept. Ik heb geleerd over de complexe systemen die de oorlog mogelijk maakten, machtsposities, groepsdruk, alles doen om je leven te sparen, over de rol van verschillende landen in oorlog, en over hoe de oorlog zich in fasen heeft ontwikkeld. Wat me vooral bijblijft, zijn de persoonlijke verhalen van slachtoffers en overlevenden en hoe mensen vooral niks hebben gedaan, en zich niet uitspraken over wat zij hebben zien gebeuren. ‘’bellen naar een kampcommandant omdat de was aan de waslijn vies word terwijl er in de buurt mensen worden ontnomen en lijken gecremeerd..’’ Die hebben me doen beseffen dat geschiedenis niet gaat over data en gebeurtenissen, maar over mensenlevens en ethiek en uitspreken tegen onrecht. Over mezelf: Ik heb geleerd hoe ik emotioneel om kan gaan met zware en confronterende onderwerpen. Door methodes zoals ‘ parkeren’ en humor kan ik de impact van deze onderwerpen beter verwerken. Ik ontdekte dat ik sterker ben dan ik dacht in het reflecteren op moeilijke situaties en dat ik empathie kan combineren met analytisch denken. Ook heb ik mijn welwillendheid tot leren gemerkt door altijd aanwezig te zijn, proactief vragen te stellen en een betrokken positie aan te nemen tijdens de minor. (stiekem als groepscommandant, daar kwam mijn leidende rol ook weer omhoog.

Wat ik tijdens deze minor over anderen heb geleerd, is hoe machtsposities mensen tot vreemde en onbegrijpelijke daden kunnen drijven. Ik begrijp nu beter dat mensen in extreme situaties alles doen om hun leven te bewaken, zelfs als dat betekent dat ze keuzes maken die tegen hun principes ingaan. Daarnaast heeft deze minor me laten zien hoe groot de invloed van groepsdruk kan zijn. Mensen conformeren zich vaak aan een groep, zelfs als dat morele compromissen inhoudt. Dit inzicht heeft me doen beseffen hoe belangrijk het is om kritisch te blijven nadenken en verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen daden, ongeacht de omstandigheden. Als mens ben ik meer bewust van onrecht en uitspreken tegen onrecht. Ik merk dat ik hier alleen goede rol in neem, en die wil ik ook bewaken. Ook voel ik een verantwoordelijkheid om mijn opgedane kennis te delen Mijn persoonlijke leerdoelen waren onder andere om meer inzicht te krijgen in de menselijke kant van de oorlog, de psychologie achter dader gedrag en om te leren hoe je dit kunt toepassen in het onderwijs. Deze minor heeft die doelen zeker verwezenlijkt. Ik heb niet alleen meer kennis opgedaan, maar ook vaardigheden ontwikkeld n om de onwetendheid in mijn kring af te nemen.

Deze minor heeft mijn visie op onderwijs een boost gegeven. Ik wil het belang van empathie en kritisch denken meer naar voren brengen in mijn werk. Ik wil verbondenheid creëren en gelijkheid stimuleren. Ook ga ik het parkeren meenemen in mijn handelen en dit ook betrekken in mijn lessen, want dit is een goede les voor mij geweest om goed met informatie om te gaan en te realiseren hoe relevant een bepaalde vraag of opmerking is. Dit weerhoudt me ook om vooroordelen uit te spreken, en meerdere kanten van een verhaal te belichten. Ook heb ik geleerd door de documentaires in de lessen, de anti semitisme, haat jegens de islam en andere volkeren compleet te parkeren. ik kon het mij ongelooflijk aantrekken, maar nu interesseert het mij niet meer. Sterker nog, ik lach erom. Dat een ander zo een haat in zijn beperkte leefwereld creëert, is een reflectie van zijn karakter, niet wie ik ben en mag zijn. Sommige mensen zoeken nou eenmaal iets of iemand om te haten, en scheren hierbij een gehele gemeenschap over een kam.

A. B.

Ervaringen Minor Tweede Wereldoorlog (10).

Mijn beeld op dit moment van de Tweede Wereldoorlog is dat dit toch een oorlog was die vanuit verschillende kanten kan en moet worden belicht. Uit het startdocument bleek dat ik de Tweede Wereldoorlog vooral bekeek vanuit de wijze waarop deze oorlog tot stand was gekomen, waarbij Adolf Hitler het Duitse volk uit de economische crisis van de jaren dertig heeft gekregen. De werkloosheid verdween. Mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog omschreef ik in het startdocument als ‘meer genuanceerd’. Vanuit overtuiging en dwarsheid is er een oorlog ontstaan met enorm veel burgerslachtoffers. Beide ‘’kanten’’, zowel landen als Engeland en Rusland, als ook Duitsland, hebben dingen gedaan waar enorm veel slachtoffers door zijn gevallen. Mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog is dan ook dat dit een oorlog is geweest met vreselijke gevolgen, waar voornamelijk burgers het slachtoffer van werden. Dit is een oorlog die op elk moment opnieuw kan ontstaan. Dit was hoe ik in het startdocument mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog omschreef. Echter, in de afgelopen maanden is mijn beeld over de Tweede Wereldoorlog veranderd. Zo schreef ik in mijn startdocument dat de Tweede Wereldoorlog een oorlog was waar voornamelijk burgers het slachtoffer van zijn geworden. Door deze afgelopen maanden heb ik ook geleerd dat burgers niet alleen slachtoffer zijn geworden, maar dat zij juist ook ‘’dader’’ waren. Een groot deel van de Duitsers deed mee. Anders had in Duitsland nooit zoveel gedaan kunnen worden tijdens deze oorlog. Denk ook aan het ‘accepteren’ van de kampen. De Duitsers wisten wel wat er gebeurde, maar deden ook niks. Mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog is dus veranderd. Het was meer een oorlog waarbij een heel groot deel van het Duitse volk zweeg, wegkeek en/of ‘meedeed’ (en niet alleen de nazi’s). Daarnaast is mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog minder in het teken komen te staan van de Holocaust. De Tweede Wereldoorlog wordt vaak in een adem genoemd met de Holocaust. Vaak denken mensen, als zij aan de Tweede Wereldoorlog denken, aan Auschwitz. In mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog staat voornamelijk centraal hoe het tot oorlog kon komen en hetgeen er daadwerkelijk is gebeurd. Hierin is de Holocaust een feit, maar daarnaast zijn er ook grote groep.

In mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog denk ik ook aan deze groepen. Denk aan de mensen die om het leven werden gebracht door bijvoorbeeld het T4-project, zoals in Bernburg. Daarnaast is mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog dat, wat achteraf strafbaar is gesteld, sommige feiten niet strafbaar waren tijdens deze oorlog. Na de Tweede Wereldoorlog is het beeld ontstaan van de Duitsers als allemaal slechte personen. De ‘’daders’’ van de Tweede Wereldoorlog. Mijn beeld is nu veel genuanceerder. Mensen in Duitsland handelden volgens de regels in Duitsland. Dat hier mensen nu een bepaalde mening over hebben, dat kan. Maar het beeld dat al deze mensen gestraft moeten worden ligt dus wat genuanceerder. Mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog is dus vooral het beeld dat deze oorlog meer is dan alleen de Holocaust en de uiteindelijke vervolging van de ‘’daders’’. Mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog is dat het een oorlog is geweest waarin de jaren voor de oorlog (denk aan de Frans-Duitse oorlog en de Eerste Wereldoorlog) cruciaal zijn geweest. Door hetgeen er is gebeurd kon in verschillende landen een situatie ontstaan waardoor oorlog mogelijk werd gemaakt. Dit was niet alleen in Duitsland het geval. Daarnaast is mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog dat Duitsland en Hitler aan elkaar verbonden (tot elkaar veroordeeld) waren. Zonder Hitler was Duitsland niks en zonder Duitsland was Hitler niks. Beide hadden elkaar nodig. Dus toen Duitsland niet meer was te redden, was Hitler dat ook niet meer. Dit beeld van de Tweede Wereldoorlog laat een ander Duitsland zien. Anders dan een Duitsland die alleen maar handelde vanuit de gedachte om Joodse mensen te vermoorden.  Tenslotte is mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog dat er in de oorlog beslissingen zijn genomen die van invloed zijn geweest op deze oorlog. Door beslissingen van de leiders van onder andere Duitsland, de Sovjet-Unie, Japan, Nederland, Engeland, de Verenigde Staten en Frankrijk is de oorlog gelopen zoals die is gelopen. In mijn eerdere beeld van de Tweede Wereldoorlog was vooral Duitsland heel belangrijk. Echter, ook het handelen van Frankrijk, Italië, Japan, Engeland en de Verenigde Staten was enorm bepalend voor de Tweede Wereldoorlog. Het beeld van Duitsland als de ‘’dader’’ van de Tweede Wereldoorlog ligt dus veel genuanceerder. Dat is mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog.

In de afgelopen maanden heb ik nieuwe kennis opgedaan. In plaats van alles te beschrijven wat ik weet over de Tweede Wereldoorlog, beschrijf ik wat mijn nieuwe kennis is over de Tweede Wereldoorlog. Deze nieuwe kennis is een aanvulling op de kennis die ik eerder al in het startdocument had beschreven. Mijn nieuwe kennis over de Tweede Wereldoorlog beschrijf ik hieronder. Voor mij was nieuwe kennis over de Tweede Wereldoorlog dat het plan om alle Joodse personen naar Madagaskar te krijgen niet alleen een Duits idee was, maar dat ook andere landen dit als een goede oplossing zagen. Wel wist ik van het plan af om Joodse mensen naar Madagaskar te sturen. Echter, ik wist niet dat andere landen dat ook een goed idee vonden. Daarnaast was voor mij nieuw de informatie over de Celler Hasenjagd. Hier had ik voor deze Minor nog niet van gehoord. Door deze kennis is mij duidelijk geworden dat ook, toen de Tweede Wereldoorlog bijna was afgelopen, de Duitsers nog steeds bewust mensen achterna zaten vanuit de overtuigingen die zij destijds hadden. Ik dacht altijd dat de Duitsers zelf ook aan het einde van de oorlog ‘niet meer wilden’. Echter, dit bleek toch anders te zijn. Dit neem ik ook mee als docent, waarbij ik heb geleerd dat er aan het einde van de oorlog nog steeds mensen in Duitsland overtuigd waren van het gedachtegoed. Ook was nieuwe informatie voor mij dat de vrede voor Nederland eigenlijk niet getekend is in Hotel de Wereld in Wageningen. In het collectief geheugen van mensen in Nederland is de vrede getekend op deze locatie. Echter, wat bleek is dat op 4 mei al een capitulatie had plaatsgevonden in Duitsland. In Hotel de Wereld is vooral besproken hoe de Duitse troepen Nederland zouden verlaten. Dit is nieuwe kennis, welke ik aan laat sluiten bij de kennis over de plaats waar dan wel precies de capitulatie is getekend. Daarnaast was nieuwe kennis over de Tweede Wereldoorlog voor mij dat de veroordeling van de ‘’daders’’ van de oorlog heel anders ligt dan in het algemeen beeld naar voren komt. Duitse mensen zijn bijvoorbeeld berecht voor hetgeen zij hebben gedaan. Echter, op dat moment waren dat in Duitsland de regels en wetten waar de mensen zich aan hielden. Deze mensen zijn na de Tweede Wereldoorlog veroordeeld op basis van wetten en regels die op dat moment niet in Duitsland golden, ten tijde van de feiten. Hier had ik zelf niet eerder over nagedacht, dus dit was voor mij nieuwe kennis. Ik heb mij verbaasd over de hoeveelheid kennis die mensen dus onthouden of paraat hebben over de Tweede Wereldoorlog. Ik dacht altijd wel dat mensen over de Tweede Wereldoorlog veel kennis hadden. Mij viel op dat dat dus niet zo blijkt te zijn. Dit neem ik mee in mijn onderwijs, namelijk dat veel mensen, dus ook leerlingen, veel niet weten. Vandaar dat het ook bij het onderwerp van de Tweede Wereldoorlog belangrijk is om op een laag niveau te beginnen.

Als wordt gekeken in hoeverre aan mijn verwachtingen is voldaan, dan kan worden gesteld dat mijn verwachtingen zijn uitgekomen. Als eerste was mijn verwachting om de Tweede Wereldoorlog te leren bekijken vanuit verschillende perspectieven. Dit hebben wij tijdens deze Minor gedaan. Wij hebben gekeken naar zowel de slachtoffers, maar ook naar de omstanders en de daders. Wij hebben vanuit dat perspectief gekeken om te begrijpen hoe vanuit empathie gedrag kan ontstaan. Wij hebben ook gekeken naar hoe de Tweede Wereldoorlog wordt gepresenteerd, waaruit blijkt dat bijvoorbeeld in enkele films een beeld wordt neergezet dat niet kan kloppen. Denk aan de film ‘The Boy in the Striped Pyjamas’. Door vanuit deze perspectieven te kijken naar de Tweede Wereldoorlog, waarin ook blijkt dat de geschiedenis anders wordt gepresenteerd dan de werkelijkheid, heb ik geleerd dat je zelf kritisch moet blijven kijken. Ik heb geleerd om mij bewust te zijn vanuit welk perspectief er naar de Tweede Wereldoorlog wordt gekeken, zodat ik feiten kan beoordelen op waarheid en kan inschatten en of hetgeen vanuit een bepaald perspectief naar voren komt correct is. Hier heb ik veel aan, aangezien ik mij op deze manier bewust ben van hetgeen ik zie. Ik kan zelf ook in mijn eigen lessen als docent geschiedenis meer de waarheden naar voren laten komen / verhalen aanbieden waarbij ik mij bewust ben vanuit welk perspectief ik informatie geef. Daarnaast had ik als verwachting om meer verhalen te horen die ik zou kunnen gebruiken om leerlingen, in de klassen waaraan ik les geef, ook de verschillende perspectieven te laten zien. Deze verhalen heb ik door heel de Minor gehoord. Om in plaats vanuit het perspectief van de Duitsers te praten, die altijd zeiden ‘’Wir haben es nicht gewußt’’, kan ik bijvoorbeeld ook de kant belichten van de Celler Hasenjagd. Dit was voor mij een nieuw perspectief, die ik nu ook actief wil inzetten in mijn lessen om leerlingen hierover na te laten denken. Dit is een voorbeeld, daarnaast heb ik veel nieuwe verhalen gehoord. Bijvoorbeeld over Von Stauffenberg, de V-raketten en ik heb geleerd om te kijken naar het perspectief van extreem rechts in het heden. Dit zijn voorbeelden van kennis die ik heb opgedaan tijdens deze Minor en welke ik mee kan nemen in mijn lessen. Verder had ik als verwachting dat ik op plekken hoopte te komen waar ik nog niet eerder was geweest. Hiervan wilde ik graag foto’s maken, zodat ik deze ook kan gebruiken in mijn lessen over de periode rondom en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit heb ik in de afgelopen maanden ook gedaan. Ik ben voor het eerst in mijn leven op de Duitse Oorlogsbegraafplaats in Ysselsteyn geweest, ook ben ik voor het eerst van mijn leven in Bergen Belsen, Dora Mittelbau, Bernburg, Ravensbrück en Wewelsburg geweest. Op al deze locaties heb ik afbeeldingen gemaakt, zoals ook in dit portfolio bij elke locatie is te zien. Deze afbeeldingen kan ik gebruiken in mijn lessen. Aan deze verwachting is dus voldaan door middel van deze Minor, aangezien ik op locaties ben geweest waar ik nog niet eerder was geweest en ik veel afbeeldingen heb kunnen maken die ik ook in mijn lessen kan gebruiken. Als ik het nu in mijn lessen over concentratiekampen heb, kan ik zelfgemaakte afbeeldingen gebruiken zoals uit Bergen Belsen of Ravensbrück. In de Minor hebben wij vanuit het perspectief van zowel de slachtoffers, maar ook vanuit de omstanders en de daders gekeken. Wij hebben vanuit het perspectief gekeken om te begrijpen hoe er vanuit empathie gedrag kan ontstaan. Wij hebben ook gekeken naar hoe de Tweede Wereldoorlog wordt gepresenteerd, waaruit blijkt dat bijvoorbeeld in enkele films een beeld wordt neergezet dat niet correct is. Denk aan de film ‘The Boy in the Striped Pyjamas’. Wij hebben ook gekeken hoe tegenwoordig in Duitsland de Tweede Wereldoorlog wordt neergezet op verschillende locaties, waaruit blijkt dat er in Duitsland niet graag wordt gesproken over slachtoffers. Zo bleek in Bergen Belsen, bij de massagraven, dat werd gesproken over ‘Tote’. Wanneer er wordt gesproken over slachtoffers, dan wordt er ook gesproken over daders. Door vanuit deze perspectieven te kijken naar de Tweede Wereldoorlog en naar de locaties, waaruit ook bleek dat de geschiedenis anders wordt gepresenteerd dan de werkelijkheid, heb ik geleerd dat je altijd ook zelf kritisch moet kijken. Ik heb geleerd om mij bewust te zijn vanuit welk perspectief naar de Tweede Wereldoorlog wordt gekeken, zodat ik ook kan kijken naar de waarheden en naar hetgeen vanuit dat perspectief naar voren komt. Hier heb ik veel aan, aangezien ik mij op deze manier bewust ben van wat ik zie. Ook kan ik in mijn eigen lessen als docent geschiedenis meer waarheden naar voren laten komen / verhalen aanbieden waarbij ik mij bewust ben vanuit welk perspectief ik informatie geef. In mijn geschiedenislessen kan ik de leerlingen laten kijken naar enkele afbeeldingen die ik heb gemaakt, zoals de foto van het massagraf in Bergen Belsen, maar ook naar bepaalde zaken waarin een specifiek perspectief naar voren komt. Ik kan de leerlingen laten kijken naar het perspectief en naar de standplaats van de maker. Dit zijn historische vaardigheden die leerlingen moeten kennen, waarbij ik heb geleerd dat ik dit naar voren kan brengen door de voorbeelden die ik hierboven heb genoemd. Met dit leerproces ben ik heel blij, aangezien ik nu daadwerkelijk voorbeelden heb hoe ik in mijn lessen vanuit verschillende perspectieven naar de periode van de Tweede Wereldoorlog kan kijken. Aan mijn persoonlijke leerwensen is dus voldaan, aangezien ik ben gegroeid in mijn persoonlijke leerdoelen.

Daarnaast was het voor mij een persoonlijk leerdoel om de manier van kijken naar de Tweede Wereldoorlog, vanuit verschillende perspectieven, ook toe te passen op andere conflicten. Dit kan ook zeker gaan om conflicten die op dit moment in de wereld plaatsvinden. Ook dit heb ik in de afgelopen periode geleerd. Zo hebben wij het in de lessen gehad over de Koude Oorlog, over de situatie in Gaza, over de oorlog in Oekraïne, over het conflict in Joegoslavië en over het conflict in Rwanda. Door te kijken naar ‘dadersgedrag’ (en dit ook te zien in andere situaties) kunnen lessen die ik geef niet alleen maar gaan over de Tweede Wereldoorlog. Ik kan nu ook in mijn eigen lessen koppelingen maken met actuele conflicten. Dat er oorlog is in Oekraïne heeft te maken met hetgeen er is gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog en hetgeen er daarna is gebeurd. Dit neem ik mee in mijn eigen lessen, waarbij ik niet alleen de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog bekijk, maar ook aandacht besteed aan hetgeen ik heb geleerd over dadergedrag. En ik kan dit vervolgens toepassen bij andere conflicten.

Daarnaast heb ik veel geleerd als mens. Zo heb ik als mens geleerd om te parkeren. Eerst begreep ik niet zo goed wat er met parkeren werd bedoeld. In plaats van veel vragen te stellen, stelde ik dus maar geen vragen meer. Echter, ik dacht nog wel in mijn hoofd. Maar door het bezoek aan de locaties in Duitsland heb ik pas echt geleerd wat parkeren inhoudt. Ik ben mij bewust geworden van het feit dat parkeren ook betekent dat je je eigen mening loslaat en openstaat voor wat er wordt gezegd. Dit heb ik geleerd. Het is van belang dat ik nu veel vaker met een open vizier luister naar mensen. Ik heb niet meteen mijn oordeel klaar, maar luister echt naar hetgeen mensen vertellen. Voor mij is dit belangrijk, aangezien ik nu pas echt naar mensen luister en daar ook veel van leer. Als je je eigen oordeel meteen klaar hebt liggen, dan luister je ook niet meer echt. Dit is voor mij dus een leerpunt geweest. Bovendien heb ik geleerd dat ik als mens wat minder moet klagen. In het dagelijks leven zitten soms dingen wel eens tegen. Dan klaag ik over deze dingen. Echter, door het bezoek aan Dora Mittelbau, maar ook Ravensbrück, ben ik tot de conclusie komen dat ik het eigenlijk niet zo slecht heb en dat mijn moeilijkheden ook maar relatief zien. Als mens heb ik daarom geleerd om wat minder te klagen en te zeuren. Toen ik in de tunnels van Dora Mittelbau liep, zag ik de tunnel waarin ook gevangenen moesten slapen. Dat gaf mij dit inzicht. Het is zo zwaar zoals je het zelf maakt. Zelf bekeek ik het leven altijd heel serieus, waarbij ik het leuke er niet altijd van in zag. Toen ik op de locaties van een concentratiekamp stond merkte ik hoe heftig het moet zijn geweest om op deze locaties te leven. Mijn stress en mijn redenen om te klagen zijn niets in vergelijking met mensen die onder erbarmelijke omstandigheden in concentratiekampen werden vastgehouden. Dit is een inzicht die ik als mens meeneem in mijn verdere leven. Dit is voor mij een leerpunt, aangezien ik heb geleerd om mijn leven vanuit een positief perspectief te bekijken.

Verder heb ik geleerd als persoon dat ik mij bewust ben geworden van de essentie om altijd om je heen te kijken en niet weg te kijken voor wat er gebeurt. Ik merk dat iedereen als mens het beste voor zichzelf wil. Iedereen wil het goed hebben, lekker leven. Dat was ook zo ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Toen wij als groep, tijdens de excursie in Duitsland, spraken over het feit dat veel Duitsers geweten moeten hebben wat er gebeurde, maar bewust niks deden, heeft dat mij doen nadenken over de huidige tijd. Ik stelde mijzelf na het bezoek de vraag: ‘’Wat zou ik doen in deze situatie?’’. Dat is een vraag die niet te beantwoorden valt. Maar toen dacht ik na: “Wat doe ik tegenwoordig als er in de politiek besluiten worden genomen?’’ Op dat moment werd ik mij eigenlijk bewust van het feit dat ik daar helemaal niet bij stil sta. Ik kijk weg, zolang het mijzelf maar niet raakt. Toen bij mij dit besef kwam, ben ik hier meer over gaan nadenken. Eigenlijk doe ik zelf ook niets, als het mij persoonlijk niet raakt. Doordat ik mij hiervan bewust ben geworden merk ik dat ik (als mens) anders kijk naar bijvoorbeeld de politiek. Ik merk aan mijzelf dat ik niet meer wegkijk, maar mij juist bewust ben geworden van mijn gedachten. Deze bewustwording neem ik mee als mens. Dit heb ik dus in de afgelopen maanden geleerd.

Deze Minor heeft effect gehad op mij en op hoe ik in het leven sta. Zo ben ik veranderd, waarbij ik niet meer mijn oordeel meteen klaar heb liggen. Ik heb geleerd om te parkeren. Eerst begreep ik niet zo goed wat er met parkeren werd bedoeld. In plaats van veel vragen te stellen, stelde ik maar geen enkele vraag meer. Wel had ik al mijn vragen nog in mijn hoofd. Maar door het bezoek aan de locaties in Duitsland heb ik pas echt geleerd wat parkeren inhoudt. Ik ben mij bewust geworden dat parkeren ook is dat je je eigen mening loslaat. Dat je open staat voor wat er wordt gezegd. Dit heb ik geleerd en het effect is dat ik nu veel meer ‘open’ luister naar mensen. Ik heb niet meteen mijn oordeel klaar, maar luister echt naar mensen. Voor mij is dit belangrijk, aangezien ik nu pas echt naar mensen luister en daar ook veel van leer. Als je je eigen oordeel meteen klaar hebt liggen, dan luister je ook niet meer echt. Vandaar dat het leren om te parkeren voor mij belangrijk is geworden in mijn leven. Mensen echt willen begrijpen. Dit is een effect van de Minor, wat ik in de afgelopen periode heb geleerd en waar ik zelf enorm veel aan heb. Niet meteen oordelen, maar eerst eens echt goed luisteren. Verder heeft deze Minor als effect op mij gehad dat ik veel kritischer om mij heen ben gaan kijken. Kritisch nadenken en om mij heen kijken was een vaardigheid die ik al dacht te beheersen, totdat ik in de Minor zag dat ik toch nog kritischer zou moeten nadenken. Door de excursies en hetgeen wij te horen kregen tijdens de Minor (waarbij ik door het vooronderzoek en door de verhalen die ik hoorde van W. meer om mij heen ben gaan kijken), kijk ik nu meer of iets wel of niet helemaal klopt. Voor mij is het van belang dat ik niet simpelweg aanneem wat er wordt gezegd. Ik luister, kijk goed om mij heen en dan kan ik pas echt zien wat er gebeurt. Dit kritisch nadenken heeft voor mij veel veranderd, doordat ik nu pas echt duidelijker zie wat er gebeurt om mij heen. Niet alles geloven wat je leest of hoort, maar het zelf ervaren en het zelf ook zien. Vandaar dat ik mij hier bewust van ben geworden als ik informatie lees en ook luister naar informatie. Ik ben mij bewust dat er informatie kan worden gegeven vanuit een bepaald perspectief of dat informatie niet helemaal correct is. Vandaar dat ik bewust nu vraagtekens plaats. Klopt de informatie die ik heb gelezen wel? Hier ben ik mij veel meer bewust van geworden en dat heeft ook echt effect op mijn leven. Ik neem niet zomaar aan wat er wordt gezegd, maar ik denk zelf ook na.

J.V.